Hoofdstuk 6: Golfvormen en segmentatie van spraakklanken

Luchtdruk (atmosferische luchtdruk & geluidsdruk)
Spraak
Golfbewegingen
Segmentatie spraak
Segmentatie in brede fonetische klassen
Identificatie brede fonetische klassen

Preview samenvatting (1 van de 4 pagina's)

Hoofdstuk 6: Golfvormen en segmentatie van spraakklanken Luchtdruk Ons omringende lucht zijn kleine luchtdeeltjes die altijd in beweging zijn, onder invloed van temperatuur Luchtdeeltjes botsen tegen elkaar en tegen voorwerpen & geven zo geluid aan elkaar door Atmosferische luchtdruk = druk die ze hierdoor uitoefenen op een voorwerp. (in Pascal / bar) gemiddelde luchtdruk = 1.013 hPa Geluidsdruk = afwijking van de gemiddelde atmosferische druk (P). Spraak Spraak = snelle opeenvolgingen van kleine verstoringen van de luchtdruk. Verdichtingen = luchtdeeltjes dichter op elkaar gedrukt Verdunningen = luchtdeeltjes uit elkaar getrokken De daaruit resulterende drukvariaties planten zich vanaf de geluidsbron voort in alle richtingen, steeds zwakker wordend met de afstand Luchtdrukverstoringen door ons oor opgevangen en omgezet in zenuwimpulsen die naar de hersenen worden gestuurd Sinusvormige beweging = luchtdeeltje in beweging met verder geen specifieke belemmerende omstandigheden. Bvb. Veer die op en neer gaat: Rustpositie / evenwicht = E Hoogste stand = H Laagste stand = L Golfbewegingen Spraak = 60 dB Zacht fluisteren = 30 dB Praten met veel achtergrondlawaai = 120 dB  In spraak is die ingewikkeldheid het gevolg van de abrupte en / of chaotische manier waarop de luchtdeeltjes in beweging gezet werden  Periodieke luchtdrukverstoringen = tonaal (= hebben een duidelijke toonhoogte). Spraakklanken Ingewikkelde luchtdrukvariaties  abrupte / chaotische manier waarop luchtdeeltjes in beweging werden gezet.  Bvb. Klinkers (luchtdeeltjes krijgen korte klappen door stembanden) & fricatieven (luchtdeeltjes in beweging door turbulentie)  Er bestaat geen enkelvoudige sinusvorm, maar ze kunnen wel periodiek zijn Herhaalde golfvorm Periodieke luchtdrukverstoringen tonaal Niet – periodieke signalen bvb. Fricatieven (s) Ruissignalen = amplitude voor zo’n signaal kan niet voorspeld worden.  Signaal ontstaat door wilde, turbulente dus onvoorspelbare luchtdrukvariaties  Door ontbreken van periodiciteit atonaal = geen duidelijke toonhoogte Segmentatie spraak Afzonderlijke segmenten waaruit een woord bestaat, gemakkelijk benoemen Oscillogram = golfvorm van spraak afgebeeld.  in spraak zijn de grenzen onduidelijk  spraaksignaal = continu  daardoor baseren we ons op visuele segmentcriteria, niet op het gehoor!!! Segmentatie van spraak  voorwaarde om te kunnen vaststellen hoe lang de spraakklanken duren Segmentatie in brede fonetische klassen Golfvorm is in te delen in brede fonetische klassen Spraakklanken onderscheiden o.b.v. Manier articulatie Stemgeving niet de plaats van articulatie 7 signaalkenmerken 1. Periodiek signaal = zigzagpatroon veroorzaakt door het trillen van stembanden gaat om stemhebbende klank (klinker, halfklinker, nasaal, liquidae, stemhebbende obstruent) 2. Lokaal maximum hogere amplitude dan omliggende klanken (klinker) 3. Stil interval Golfvorm tijdelijk geen uitslag (bv. In gesloten fase plosief  drukopbouw in gesloten mond) Stemhebbende plosief  mond gesloten = prevoicing / gemurmel (periodiek signaal met lage amplitude) 4. Ruis signaal stemloze fricatieven = signaal zonder zigzagpatroon stemhebbende fricatieven = ruis + periodiek signaal  wazig zigzagpatroon door turbulentie:  In mondholte  stemloze en stemhebbende fricatieven  In glottis  gefluister & aspiratie kleinere amplitude dan klinkers 5. Explosie kort stukje ruis, achter de release (= opengaan van mond) voor productie plofklank = explosie korte lengte / afwezig bij stemhebbende plosieven - langer bij stemhebbende 6. Amplitudeverandering overgang naar andere klank (amplitude veranderd)  sterk bij klinker – medeklinker  Kleine verandering  nasalen & liquidae  Grote verandering  plosieven & fricatieven 7. Verandering in de fijnstructuur gewijzigde samenstelling spraakgeluid door verandering vorm mond – en keelholte Identificatie brede fonetische klassen 1. Klinkers periodiek zigzagpatroon grote amplitude duur verschillend (50 ms – 100 ms – 300 ms) 2. Stemloze plofklanken a) amplitude voorafgaande klinker neemt af b) stil interval erna c) korte ruisexplosie d) steminzet na ruisexplosie positief  stem na explosie ingezet (VOT) 3. Stemhebbende plofklank lijkt op het vorige stille interval = gladde sinusachtige golf met geringe amplitude amplitude van voorafgaande klinker daalt minder sterk 4. Geaspireerde (stemloze) plofklank Niet in Nederlands stemloze plofklank, maar VOT veel later na ruisexplosie interval tussen ruisexplosie en steminzet = gefluisterde variant van volgende klank (VOT +) 5. Stemloze fricatief ruissignaal zonder periodiciteit kleinere amplitude dan andere klinkers 6. Stemhebbende fricatief ruis gesupponeerd op periodiek signaal (liggend bovenop)  = wazige zigzag 7. Nasaal periodiek zigzagpatroon constante amplitude (kleiner dan bij klinkers) 8. Liquidae periodiek zigzagpatroon <h1>Document Outline</h1><li>Luchtdruk</li><li>Spraak</li><li>Golfbewegingen<li>Spraakklanken</li><li>Niet – periodieke signalen</li><li>Segmentatie spraak</li><li>Segmentatie in brede fonetische klassen<li>7 signaalkenmerken<li>1. Periodiek signaal</li><li>2. Lokaal maximum</li><li>3. Stil interval</li><li>4. Ruis signaal</li><li>5. Explosie</li><li>6. Amplitudeverandering</li><li>7. Verandering in de fijnstructuur</li><li>Identificatie brede fonetische klassen<li>1. Klinkers</li><li>2. Stemloze plofklanken</li><li>3. Stemhebbende plofklank</li><li>4. Geaspireerde (stemloze) plofklank</li><li>5. Stemloze fricatief</li><li>6. Stemhebbende fricatief</li><li>7. Nasaal</li><li>8. Liquidae</li><li>9. Halfklinkers / approximanten</li><li>10. /h/</li><li>11. Glottisslag</li>