Geschiedenis Samenvatting Vwo 4 Hoofdstuk 7

Geschiedenis Werkplaats vwo 4 Samenvatting over hoofdstuk 7, de tijd van pruiken en revoluties

Preview samenvatting (2 van de 4 pagina's)

Geschiedenis Hoofdstuk 7 Paragraaf 1
De verlichting begon eind 17e eeuw in Engeland en Nederland. In de 18e eeuw
sloeg dit over naar Duitsland, Frankrijk en Amerika.
Een belangrijk deel van de verlichting was de kritiek op godsdienstige intolerantie.
Frederik de Grote vond dat alle religies gelijke rechten moeten hebben. Een atheïst
is iemand die niet in een god geloofd. Een deïst is iemand die geloofd dat God wel
de wereld had geschapen, maar dat hij niet meer in greep.
Voltaire, een vriend van Frederik was een deïst. Volgens hem verliep, sinds de
schepping, alles op aarde via vaste natuurwetten. Verlichte denkers ontwikkelden ook nieuwe politieke ideeën. De burgers hebben een
deel van hun rechten aan de overheid overgedragen, zodat de overheid kan zorgen
voor veiligheid. Het was de taak van de overheid om de natuurlijke rechten te
beschermen.
Tot deze rechten behoort bijvoorbeeld het recht op leven. Volgens de Engelsman
John Locke staat in een rechtsstaat de overheid niet boven de wet, maar moesten
ze zich er net als alle andere burgers aanhouden. De burgers mogen bestuurders
vervangen. De Franse edelman Montesquieu legde uit dat de wetgevende, uitvoerende en
rechterlijke macht van elkaar gescheiden moesten worden. Volgens deze
driemachtenleer (trias politica) moet het parlement wetten vaststellen, moet de
regering de wetten uitvoeren en moeten onafhankelijke rechters de naleving van
deze wetten controleren. Deze gescheiden machten zouden elkaar in evenwicht
houden. De econoom Adam Smith bedacht de wet van vraag en aanbod. Als de vraag naar
een product het aanbod overtreft, stijgt de prijs waardoor ondernemers worden
gestimuleerd er meer van te maken. Ook vond Smith dat de overheid zich niet moet
bemoeien met de economie, want dan werd het mechanisme van vraag en aanbod
verstoord, maar de overheid moest wel zorgen voor eerlijke spelregels.

Geschiedenis Hoofdstuk 7 Paragraaf 2
Voltaire publiceerde een boek waarin hij de constitutionele monarchie van Groot-
Brittannië prees. De Franse overheid zag dit als kritiek en liet het boek in het
openbaar verbranden. Frankrijk was het land van verlichting maar ook een land van
onvrijheid. De censuur hield niet alles tegen, maar toch werden veel boeken
verboden. Het bestuur voor de democratische revoluties wordt het ancien régime
genoemd. In de standenmaatschappij genoten edelen en geestelijken van allerlei voorrechten.
De hoge adel had een luxe levensstijl terwijl de lage adel zijn eeuwenoude rechten
gebruikte om de boeren af te persen. De bourgeoisie (rijke burgerij) heeft niks te
vertellen. De meeste boeren waren straatarm en moesten soms wel 70% van hun
opbrengst afstaan aan de heer, de kerk en de overheid. Frederik de Grote, de koning van Pruisen, zag zichzelf als eerste dienaar van de
staat. Hij stond godsdienst- en persvrijheid. Ook verboord Frederik martelen. Hij
vond wel dat hij de absolute macht moest houden en handhaafde hij de voorrechten
van de adel. De Russische keizerin Catharina de Grote probeerde het verlichte absolutisme. De
Russische elite moest niets van haar hebben waardoor er uiteindelijk weinig van
terecht kwam. Dit gold ook voor de Oostenrijkse keizer Jozef II. Hij ging verder dan
Frederik de Grote en legde voor iedereen gelijke belastingen op. Ook gaf hij gelijke
rechten aan de joden. Na zijn dood werd door de kerk en adel alles teruggedraaid. Toen Willem III dood ging werd een groot deel van de Nederlandse gewesten
stadhouderloos. De bloeitijd van de economie was voorbij en de Republiek had
enorm hoge schulden. Regenten werden rijker en lieten dit ook zien door grote
buitenhuizen te laten bouwen. Onder het volk groeide onvrede. Toen Franse troepen
de Republiek binnentrokken kregen alle gewesten weer een stadhouder.
Het stadhouderschap werd erfelijk verklaard en de stadhouder kreeg bijna overal het
laatste woord bij de benoeming van regenten. De Republiek begon op een
monarchie te lijken. Ondertussen bleven de regenten rijker worden en groeide de schulden van de
Republiek nog steeds. Pogingen om dit om te keren liepen tijdens het ancien régime
op niks uit.