Samenvatting Beginselen van de Democratische Rechtsstaat

Deze samenvatting van het vak Beginselen van de Democratische Rechtsstaat bevat alle hoorcolleges en aantekeningen van alle weken. Ook zijn de grote lijnen uit het boek Grondtrekken van het Nederlandse Strafrecht opgenomen in de samenvatting. Daarbij zijn de voorgeschreven twaalf arresten per arrest kort samengevat.

Preview samenvatting (1 van de 13 pagina's)

BEGINSELEN VAN DE DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT
HOOFDSTUK 1: STAATSRECHT EN RECHTSSTAAT
Staatsrecht is het geheel aan regels dat gesteld is door de staat en geldt binnen een staat over de
organisatie, inhoud en functioneren ervan. Functies van het staatsrecht zijn: constitueren van
normen, het attribueren van wat een bevoegdheid mag en het reguleren van verhoudingen over hoe
ver iemand mag gaan. Het staatsrecht kent geschreven en ongeschreven regels. Een voorbeeld van
een ongeschreven regel is de vertrouwensregel: er is sprake van vertrouwen zolang het tegendeel
niet is gebleken. Subdisciplines:
 Politieke staatsrecht: regels van de bevoegdheden van politieke organen, zoals de Staten-
Generaal en de regering.
 Decentralisatierecht: recht van lagere overheden
 Grondrechten: normen die het optreden van de staat reguleren
Recept voor een staat: (1) Neem een stukje grond met duidelijke grenzen. (2) Bevolk de grond met
een gemeenschap die een eenheid vormt. (3) Oefen effectief gezag uit op die gemeenschap. (4)
Overleef confrontaties met de buren.
De Europese Unie (EU) is geen staat. Het voldoet materieel gezien wel aan de eisen van een staat,
maar formeel gezien is het een internationale organisatie die is opgericht bij verdragen. Soevereine
lidstaten besluiten unaniem over verdragswijzigingen.
Een soevereine staat heeft: (1) een grondgebied met exclusief geweldsmonopolie en andere staten
mogen zich niet bemoeien met interne aangelegenheden van een staat, (2) een autoriteit met
uiteindelijk het laatste woord en dus het hoogste gezag, (3) bevoegdheden zoals geweldsmonopolie,
belastingheffing, defensie, buitenlandse betrekkingen.
Een rechtsstaat krijg je door de staat onder het gezag van recht te plaatsen. Zo voorkom je dictatuur
en bescherm je het volk. Vier eisen waaraan een rechtsstaat moet voldoen:
1. Legaliteitsbeginsel: overheidsbevoegdheden moeten hun grondslag in de wet hebben en
alleen volgens die wettelijke grondslag worden uitgevoerd.
2. Trias politica: machtenscheiding door een (1) uitvoerende macht door regering, (2)
rechterlijke macht door Rechtbanken en Hoge Raad, (3) wetgevende macht formeel gezien
door de regering en de Staten-Generaal. Zorgen ervoor dat de macht niet wordt misbruikt,
maar het betekent niet dat hoe meer gescheiden hoe beter het rechtssysteem.
3. Onpartijdige en onafhankelijke rechterlijke macht: staat los van de burgers en overheid
voor eerlijkheid en rechtsbescherming.
4. Grondrechten: bescherming van de vrijheden van het individu
Constitutie: het geheel van regels en beginselen dat de macht in een staat constitueert en ordent.
Formele constitutie: geheel aan geschreven regels (ofwel de GW). Materiële constitutie: geheel aan
feitelijke regels die er altijd zijn. Grondwet: document waarin de meest belangrijke regels over de
staatsorganisatie en de verhouding tussen staat en burgers zijn neergelegd. Een staat kan niet zonder
constitutie, maar wel zonder een geschreven grondwet.
Als er sprake is van een geschreven grondwet, dan wordt er nog onderscheid gemaakt tussen een
rigide en flexibele grondwet. Van een rigide grondwet is sprake als de wijziging van de grondwet
lastig te veranderen is. Van een flexibele grondwet is sprake als de wijziging van de grondwet relatief
eenvoudig te veranderen is door de wetgeving.