Uitgebreide samenvatting Elementair belastingrecht

Uitgebreide samenvatting van alle tentamenstof van het boek Elementair belastingrecht voor economen en bedrijfsjuristen.

Preview samenvatting (3 van de 72 pagina's)

Elementair belastingrecht

Week 1 Inleiding en structuur wet IB
 H1.1 t/m 1.4, 1.8 & 1.9
 H4 m.u.v. 4.4e t/m 4.4g
 H12 H1 Economische kenmerken van belastingheffing
§1.1 Plaatsbepaling belastingleer
Collectiviteit
Traditionele collectieve voorzieningen en goederen worden tot stand gebracht en
onderhouden door de overheid. Belastingen zijn hier de prijs voor. De keuze van de
heffingsgrondslag en de vormgeving van de heffing worden medebepaald door het karakter
van de getroffen voorziening. Daarbij zijn diverse verdelingsmethoden mogelijk. Quasi collectieve goederen  dit zijn goederen en diensten die individuele nuttigheid
hebben en op de markt verhandelbaar zouden kunnen zijn. Maar om beleidsmatige redenen
(toegankelijkheid, veiligheid) worden deze goederen en diensten voortgebracht alsof het
collectieve goederen zijn (bijv. zorg en onderwijs). De bekostiging vindt dan geheel of
gedeeltelijk via de belastingheffing plaats. Individuele goederen  deze worden in beginsel via het marktmechanisme op basis van
particulier initiatief voortgebracht. Het nut van deze goederen heeft een individueel
karakter. Soms is het echter een gemeentelijke instelling of bedrijf dat als aanbieder
optreedt. Maar het goed blijft naar zijn aard een individueel goed. Op dit aanbodgedrag is in
beginsel het marktmechanisme van toepassing. §1.2 Fiscale politiek
Belastingheffing is een primair middel tot bekostiging van publieke voorzieningen en
verdeling van collectieve lasten (= budgettaire functie). Deze verdeling van de lasten wordt
bepaald door de heersende maatschappelijke opvattingen. De leden van de samenleving
moeten de uitkomst ervan aanvaardbaar vinden. Daarnaast is de belastingheffing inzetbaar
als instrument in de beleidsvorming van de overheid (= instrumentele functie). Beleidsdoelstellingen en beleidsinstrumenten
Als doelstellingen van de economische politiek gelden:
- Redelijke inkomensverdeling
- Aanvaardbare economische groei
- Volledige werkgelegenheid
- Evenwicht op de betalingsbalans
- Stabiel prijspeil
- Bescherming van het fysieke leefmilieu
Het gewicht dat aan deze doelstellingen wordt toegerekend is uiteraard naar tijd en plaats
verschillend.
De beleidsinstrumenten die de bewindslieden ter beschikking staan, zijn in te delen in twee
categorieën:
1. Gericht op de regulering van de geldstroom (= financiële sfeer)
2. Gericht op regulering van de goederenstroom (= reële sfeer)
De belastingheffing raakt beide sferen. De innerlijke spanning van het belastingrecht: recht en economie
De eisen om de doelstellingen waar te maken, mogen niet bovengeschikt zijn aan de
rechtvaardigheid. Er is dan ook altijd een spanning tussen doelmatigheid en
rechtvaardigheid, ofwel tussen economische sturing en rechtsbeslissingen. Het
belastingrecht is de uitkomst van het maatschappelijke besluitvormingsproces waarin de
conflicterende belangen t.o.v. elkaar zorgvuldig moeten worden afgewogen.
Kortom: de randvoorwaarden van het belastingstelsel houden in dat de heffing eerlijk,
effectief, efficiënt en eenvoudig moet zijn. §1.3 Functies van de belastingheffing
De budgettaire functie
Belastingen worden gebruikt om de overheidsuitgaven te bekostigen. De ideale situatie is de
samenleving waarin de burger zich zodanig verbonden voelt met het gemeenschapsbelang,
dat hij trouwhartig de gevraagde belasting afdraagt. Dit is de hoofdfunctie van
belastingheffing. De instrumentele functie
Belastingheffing wordt gebruikt als instrument voor het sociaal en economische beleid van
de overheid. Het bestaat uit verschillende ‘nevenfuncties’:
- De allocatieve functie  de belasting wordt gebruikt om bepaald gedrag wel of niet te
stimuleren (bijv. accijns op alcohol en tabak). De overheid kan hiervoor ingrijpen in het
productieproces. Dit kan rechtstreeks gebeuren door zelf de productie ter hand te
nemen, of door de productievoorschriften c.q. arbeidsomstandigheden voor te schrijven.
- De stabilisatiefunctie  de belastingheffing kan worden ingezet als instrument van
conjunctuurbeleid. Er kan worden overgegaan tot tijdelijke verhoging of verlaging van
een aantal belastingen indien er bijv. sprake is van een economische crisis.
- De verdelingsfunctie  via belastingheffing kan de overheid rechtstreeks invloed
uitoefenen op de beschikbare inkomens. Zij kan ervoor kiezen bijv. mensen met hogere
inkomens meer belasting te laten betalen dan mensen met lagere inkomens.

De steunfunctie
Dit is een belastingmiddel dat wordt gebruikt ter ondersteuning/aanvulling op een ander
belastingmiddel. §1.4 Grondbeginselen van de belastingheffing
Rechts- of verdelingsbeginselen
Draagkrachtbeginsel
Aan dit beginsel ligt het gelijkheidsbeginsel ten grondslag. Dit houdt in dat personen met
eenzelfde draagkracht een gelijk bedrag aan belasting betalen. De belasting kan worden
geheven naar rato van de draagkracht van de belastingplichtigen. De concretisering daarvan
is moeilijk. Daartoe is vereist dat er consensus bestaat over de maatstaf van draagkracht en
de tariefstructuur. Als maatstaven van draagkracht kunnen worden gehanteerd: het
inkomen, de consumptie en het vermogen. De tariefstructuur
Voor de vaststelling van het draagkrachtig inkomen wordt het deel van het inkomen, dat
wordt gebruikt voor de primaire levensbehoeften, voor de belastingheffing buiten
aanmerking gelaten. Hiervoor zijn twee technieken:
1. De inkomensaftrekmethode
Bij deze techniek wordt rekening gehouden met primaire levensbehoeften door het inkomen
als maatstaf van de draagkracht te verminderen met de ‘belastingvrije som’. Pas als men
financieel in staat is zichzelf en zijn gezin te onderhouden, ontstaat de mogelijkheid een
bijdrage te leveren aan de collectiviteit. Bij de vaststelling van de omvang van de
belastingvrije som wordt rekening gehouden met de gestandaardiseerde leefsituatie van de
belastingplichtige. Op het inkomen wordt pas nadat daarop de belastingvrije som in
mindering is gebracht, het tarief toegepast. 2. De belastingkortingmethode
Hier wordt het gehele inkomen onverkort aan het (progressieve) tarief onderworpen.
Vervolgens wordt het verschuldigde belastingbedrag verminderd met het vastgestelde
belastingkortingsbedrag. Dit bedrag is in beginsel voor iedereen gelijk. Het profijtbeginsel
Dit houdt in dat belasting wordt geheven naar de mate waarin het individu profijt heeft
getrokken uit de door de overheid bekostigde voorzieningen. Er kan dan wel via
belastingheffing op basis van het profijtbeginsel schadecompensatie plaatsvinden in de vorm
van een milieubelasting. Bovendien is soms niet het feitelijk gebruik van overheidsdiensten
het aangrijpingspunt voor belastingheffing, maar de mogelijkheid ervan te profiteren. Men
spreekt dan van bijdragen.
Bij dit beginsel geldt dat zolang de individuele bevoordeling van de één niet veel groter is
dan die van de ander, het verschil als onvermijdelijk moet worden aanvaard. Dit is met name
het geval bij het verschaffen van echte collectieve goederen. Heeft de dienstverlening door
de overheid het karakter van persoonsgerichte dienstverlening die ook via de markt mogelijk
zou zijn (quasicollectieve goederen), dan kan de bekostiging van deze overheidsvoorziening
wél afhankelijk worden gesteld van het genoten profijt. Beginsel van bevoorrechte verkrijging
Dit houdt in dat een speciale belasting geheven kan worden indien de verkrijger bij de
verkrijging van een bate in een bevoorrechte positie verkeert in vergelijking met anderen.
Als jij weinig moeite hebt hoeven doen om een bepaald inkomen te verkrijgen, moet je hier
meer belasting over betalen dan wanneer je er veel moeite voor had moeten doen. Bij extra
inspanningen kunnen dus ook belastingverminderingen worden toegepast (= beginsel van
moeizame verkrijging).