Tijdvak 7-10 samenvatting MEMO en Geschiedenis Werkplaats

Samenvattingen van de laatste vier tijdvakken van geschiedenis van MEMO én Geschiedenis Werkplaats

Preview samenvatting (2 van de 26 pagina's)

Inhoud
Tijdvak 7 (MEMO) .................................................................................................................................... 1
MEMO H. 8 .......................................................................................................................................... 1
Tijdvak 8 (MEMO en GWP) ...................................................................................................................... 3
MEMO H. 9, 10 .................................................................................................................................... 3
GWP H. 8 ............................................................................................................................................. 8
Tijdvak 9 (MEMO en GWP) .................................................................................................................... 11
MEMO H. 11, 12 ................................................................................................................................ 11
GWP H. 9 ........................................................................................................................................... 16
Tijdvak 10 (MEMO en GWP) .................................................................................................................. 21
MEMO H. 13 ...................................................................................................................................... 21
GWP H. 10 ......................................................................................................................................... 24
Tijdvak 7 (MEMO)

MEMO H. 8
8.1
In de 18e eeuw geloofde men nog wel dat kerkelijke rituelen effect hadden. Voltaire vond dat
niets; hij vond die ideeën dogmatisch (een idee dat zonder bewijs aangenomen wordt). Sinds de
wetenschappelijke revolutie waren dit soort ideeën niet ongewoon. Men had namelijk meer
vertrouwen gekregen in rationalisme, empirisme en het eigen verstand. Dit is de periode van de
Verlichting. Men geloofde sterk in het eigen verstand en men wilde alles wetenschappelijk bewezen
hebben. Daardoor was de verlichting een periode van veel wetenschappelijk debat en onderzoek.
Door het rationalisme kwam de Bijbel en de godsdienst onder druk te staan. Velen bleven echter wel
in God geloven, en soms in de vorm van ‘horlogemaker’: God schiep de wereld en doet er nu niks
meer mee (deïsme). Ook ontstond er het cultuurrelativisme: men ging wereldwijde religies en
gewoonten op gelijkwaardige manier met elkaar vergelijken -> christendom is niet meer superieur ->
meer religieuze tolerantie. Men ging ook het verstand boven de christelijke richtlijnen stellen. Ethiek
zou een universele richtlijn zijn, en niet door een religie geïnspireerd zijn. Een morele, Verlichte
richtlijn was: behandel een ander niet anders dan je zelf behandeld zou willen worden.
Er waren drie ideeën over het bestuur van de samenleving:
John Locke: burgers en regering sluiten contract (sociaal contract), de burgers kunnen dat
laten vervallen;
Jean-Jacques Rousseau: volkssoevereiniteit: de regering is de gezamenlijke wil van de
burgers -> burgers kunnen hun macht weer terugnemen;
Montesquieu: scheiding der machten (trias politica): één groep maakt de wetten, één voert
die uit en de derde controleert of de burgers zich aan die wetten houden.
Ook de ideeën over rechtspraak en geschiedenis werden sterk gerationaliseerd.
8.2
Frederik veranderde Pruisen drastisch toen hij koning werd. Veel andere koningen richtten
hun land ook efficiënter in -> meer geld over om oorlogen te voeren. Frederik handelde vanuit
verlicht absolutisme: hervormingen doorvoeren om de samenleving te verbeteren volgens verlichte
ideeën. Hij liet echter wel de sociale verhoudingen (verschil tussen adel en lijfeigenen etc.) van de
feodaliteit bestaan. Keizer Jozef II van Oostenrijk schafte wel de lijfeigenschap in zij land af.
Deze groepen kwamen in opstand tegen alle hervormingen die doorgevoerd werden:
Adel: door het afschaffen van privileges en lijfeigenschap verloren zij hun macht;
Kerk: de heersende Roomse kerk wilde niet dat de godsdienstvrijheden werden ingevoerd;
Boeren: zij waren vaak conservatieve gelovigen en volgden de kerk in haar opvattingen.
Die verlichte ideeën brachten enerzijds vooruitgang (betere scholing en rechtspraak) en anderzijds
onzekerheid.
Burgers vormden hun eigen mening over verlichte ideeën (publieke opinie), hoewel die vaak niet
door de vorst erkend werden. Deze denkbeelden konden zich snel verspreiden door de populariteit
van tijdschriften, koffiehuizen en salons. In 1784 werd in de Republiek het Nut opgericht; dit
genootschap dacht dat een goede ‘opvoeding’ van de burgers zou leiden tot economische groei.
Doordat beslissingen in het Nut democratisch werden gnomen, ervoeren burgers de waarde van
democratie.
In Frankrijk heerste het ancien régime: de koning had absoluut gezag, en werd daarin gesteund door
de adel en de kerk in ruil voor privileges. Er heerste censuur op boeken die kritisch waren op dit
besturingssysteem. Veel van die boeken werden daarom in de Republiek gedrukt.
Grotere religieuze vrijheid + grotere bestuurlijke invloed in Engeland en Republiek -> grotere
persvrijheid, ook doordat de Republiek geen centraal bestuur had.
8.3
Tot 1783 vochten dertien Engelse koloniën in Amerika tegen het moederland om
onafhankelijkheid en een grondwet te verkrijgen (democratische revolutie). In 1787 werden de
partijen het met elkaar eens; er ontstond een federatie (bondstaat). In hun grondwet stond dat de
Verenigde Staten een representatieve democratie waren: staatsburgers (blanke mannen met bezit)
kozen hun volksvertegenwoordigers en een president. In 1791 werden door amendementen
(voorstel voor wijziging van de grondwet) grondrechten van staatsburgers vastgelegd.
De Republiek was het eerst in het volgen van de Amerikaanse revolutie. Velen vonden dat de
Republiek te veel op een monarchie ging lijken: stadhouderschap was erfelijk geworden. De regenten
leken de nieuwe edelen. Opstandige burgers (patriotten) wilden weer meer macht voor de burgers.
In 1780 raakte de Republiek in oorlog met Engeland -> economie stortte in. Gewapende
burgermilities werden in 1787 door Pruisische troepen neergeslagen.
1789: Fr. Revolutie, eindigde in 1799 toen Napoleon alleenheerser werd. Franse revolutie was
radicaal en internationaal. Feodaliteit + ongelijke sociale verhoudingen + zeer machtige koning ->
radicalere revolutie. In 1789 richtten de boze derde stand (burgers) een nieuw bestuur op: de
Nationale Vergadering. Zij wilden een beter leven en schaftten de voorrechten van de 1e en 2e stand
af. 1791: grondwet: koning werd uitvoerende macht. De revolutionairen probeerden de burgers op
te voeden. 1790: nationale kerk, ondergeschikt aan de staat. Velen bleven Rooms. 1792: radicale
revolutionairen (jacobijnen) grijpen de macht. De jacobijnen bestreden de contrarevolutie (ze
doodden 40.000 burgers) en verboden het Roomse geloof. 1795: nieuwe grondwet: macht weer bij