Hoofdstuk 1: Wat is fonetiek?

Binnen – en buitenkant van taal
Taken van fonetiek
Het proces van spreken en verstaan
Spraakketen
Nadere beschouwing van de spraakketen
Voorwaarden voor communicatie
Centrale rol voor spraakgeluid
Terug naar de vraagstelling van fonetiek
Taalkundige hiërarchie
Fonetiek en spraaktechnologie
Taal – spraak
MNT
Taalwetenschap
Beschrijving van taal op verschillende niveaus
Subdisciplines
Psycholinguïstiek
Sociolinguïstiek
Neurolinguïstiek

Preview samenvatting (3 van de 8 pagina's)

Hoofdstuk 1: Wat is fonetiek?
Inleiding
Wat is het werkterrein van de fonetiek?
Fonetiek = bestudeert de waarneembare manifestatie van menselijke taal in relatie tot de verborgen
structuur van het abstracte taalsysteem.
Gesproken woord = primaire, belangrijkste, meest voorkomende verschijningsvorm van taal.
Binnen – en buitenkant van taal
Taal = systeem van conventionele tekens waarmee de gebruikers van de taal ideeën kunnen
communiceren.
Taalteken = waarneembare vorm met een niet – waarneembare betekenis. Deze 2 aspecten zijn 2
zijden van een medaille.
1 en dezelfde vorm kan ik verschillende talen verschillende betekenissen hebben.
De menselijke talen zijn bedoeld om gesproken te worden met klankvormen (opeenvolging van
geluiden die de mens uit zijn mond en neus laat komen). Niet alle talen zijn bedoeld om gesproken te
worden, zie gebarentaal.
Referent = object in de buitentalige werkelijkheid waarnaar wordt verwezen met 1 of meer
betekenisdragende woorddelen.
Gedachte – inhoud = relatie tussen 2 referenten.
Lexicale betekenis van het woord stoel = verzameling van eigenschappen op grond waarvan de
gebruiker beslist of iets een stoel is.
50.000 morfemen
Morfemen = kleinste woorden, die niet meer zijn op te delen in kleinere stukjes met een zelfstandige
betekenis, het zijn dus de taaltekens.
Morfemen van elkaar laten verschillen door variaties aan te brengen volgens een structuurschema.
Taken van fonetiek
Met welke vragen houdt de fonetiek zich bezig en welke taken stelt de fonetiek?
1. Primaire taak van fonetiek is om aan te geven wat de verzameling is van alle mogelijke
vormen van taaltekens
Het is een algemene eigenschap van menselijke taalbouwsels dat ze hiërarchisch gestructureerd zijn,
= dat grotere eenheden bestaan uit een ordening van kleinere eenheden.
De woorden / morfemen = klankvormen, ze zijn opgebouwd uit kleinere eenheden (lettergrepen die
op hun beurt bestaan uit klinkers en medeklinkers
 Woorden > lettergrepen > klinkers en medeklinkers
Structuurprincipe: 1 syllabe bevat 1 klinker. De klinker vormt de kern van de syllabe en zijn betekenis
draagt het verst (klinker = sonoor)
2. Verklaringen geven voor de bouwprincipes van de taaltekens.
Waarom zijn er lettergrepen en waarom zijn lettergrepen gestructureerd volgens het
sonoriteitsbeginsel?
Sonoriteitsbeginsel = medeklinker wordt minder sonoor naarmate ze verder af van de klinker naar de
rand van de lettergreep wordt opgenomen.
3. Bestudering van de functionele eigenschappen van de klankvorm van de taal
In het fonetisch onderzoek gaan we regelmaten in taalstructuur in verband brengen met het gebruik
dat de leden van de taalgemeenschap maken van deze structuren in de spraakcommunicatie. De
taalstructuren zijn dan niet toevallig, maar ze zijn geëvolueerd om de communicatie efficiënt te laten
verlopen.
 Samengevat is de taak van de fonetiek om duidelijk te maken wat de relatie is tussen de
abstracte structuur van taalbouwsels en de manifestatie van deze structuren in fysiek
waarneembare vormen
Het proces van spreken en verstaan
Spraakketen
Het spraakcommunicatieproces speelt zich af tussen 2 partners.
1. Je hebt een bedoeling.
2. Onder woorden brengen (vindt woorden & geschikte zinsstructuren om verbanden aan te
geven)
3. Taalbouwsel uitspreken.
4. Er ontstaat een spraakgeluid: kleine, maar zeer snelle op elkaar volgende verstoringen van de
luchtdruk.
5. Er komt een geluidssensatie
6. Verstaan, enkel wanneer de hoorder in staat is om in de geluidsstroom woorden te
herkennen.
7. Begrijpen, uit de herkende woorden de oorspronkelijke bedoeling van de spreker
achterhalen
= spraakketen.
De keten vormt hinder wanneer er 1 of meer deelprocessen in de keten onvolkomen zijn.
Nadere beschouwing van de spraakketen
De deelprocessen: bedoelen, formuleren en spreken, spelen zich af in het lichaam van de spreker =
productie van de spraak
Horen, verstaan en begrijpen spelen zich af aan de kant van de hoorder = perceptie van spraak
Schema ook kunnen zien als lagen opeengestapeld:
1. Bovenste laag = bedoelen en begrijpen (in de geest van de taalgebruiker)
2. Centrale processen = denkprocessen
3. Onderste laag = spreken en horen, aan de buitenkant van het menselijk lichaam = perifere
processen
Voorwaarden voor communicatie
Spreker en luisteraar hebben toegang tot hetzelfde transmissiekanaal
Spreker en luisteraar hebben toegang tot dezelfde taalcode
Er is een onverbrekelijke samenhang tussen de uiterlijke waarneembare, concrete, fysieke
verschijnselen (signaal) en het abstracte stelsel van afspraken (taalcode).
Een boodschap is tot een signaal gecodeerd door de spreker en gedecodeerd door de luisteraar.
Centrale rol voor spraakgeluid
Spraakgeluid bevindt zich op de onderste laag: het is een perifeer verschijnsel. Het bevindt zich
tussen het lichaam van de spreker en hoorder. Het spraakgeluid is een fysisch verschijnsel, het speelt
een centrale rol in de fonetiek.
Het is de essentiële verbindingsschakel tussen spreker en hoorder. Alleen doordat de
bewegingen van de spraakorganen akoestische effecten hebben, is te begrijpen hoe het
mogelijk is dat de bewegingen gebruikt worden om de hoorder iets duidelijk te maken