Hoofdstuk 2: Perspectieven bij het kijken naar kinderen

5 perspectieven op de ontwikkeling van het kind
Psychoanalytische theorie van Freud
Psychosociale theorie van Erikson
Klassieke conditionering
Operante conditionering
Sociaal – cognitieve leertheorie: leren door te imiteren
Cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget
Informatieverwerkingstheorie
Socio – culturele theorie van Vygotsky
Welk perspectief is de juiste? = foute vraag

Preview samenvatting (3 van de 11 pagina's)

Hoofdstuk 2: Perspectieven bij het kijken naar kinderen
We hebben allemaal vastomlijnde ideeën over de ontwikkeling van kinderen en die gebruiken we om
een mening te vormen of een bepaald gevoel te ontwikkelen over het gedrag van een kind.
 Door onze eigen ervaringen richten we ons op bepaalde soorten gedragingen die in onze
ogen belangrijk zijn
Ontwikkelingspsychologen hebben ook hun eigen visies op de kindertijd. (= visies zijn gerichter en
preciezer & omvatten 1 of meer theorieën en voorspellingen over het verschijnsel waarop ze zich
richten).
Theorie = raamwerk om de relaties tussen een geordende reeks feiten of principes te begrijpen.
 Persoonlijke theorieën = gebaseerd op willekeurige observaties die niet worden geverifieerd
 Onderzoekstheorieën = formeler en gebaseerd op een systematische integratie van eerdere
bevindingen en theoretische veronderstellingen (deze worden ook zorgvuldig getest in de
vorm van een onderzoek)
5 perspectieven op de ontwikkeling van het kind
Bij elk perspectief  nadruk op andere aspecten van de ontwikkeling ,vraagstelling in specifieke
richtingen sturen (verschillende perspectieven bieden ons verschillende inzichten in het gedrag van
kinderen en adolescenten)
Psychodynamisch perspectief: focus op innerlijke krachten
Psychodynamisch perspectief = gedrag wordt gemotiveerd door innerlijke krachten, herinneringen
en conflicten waarvan een persoon zich nauwelijks bewust is en waarover hij weinig controle heeft.
 Deze innerlijke krachten (met oorsprong in de kindertijd) blijven iemands gedrag gedurende
zijn hele leven beïnvloeden Psychoanalytische theorie van Freud
Psychoanalytische theorie = onbewuste krachten zijn bepalend voor iemands persoonlijkheid en
gedrag. Het onbewuste deel is het deel van iemands persoonlijkheid waarvan hij zich niet bewust is
(> bevat infantiele wensen, verlangens en behoeften die vanwege hun verstorende aard afgesloten
zijn van het bewustzijn).
3 – ledige persoonlijkheidsstructuur:
 Es (id)
o = primitieve ongeorganiseerde aangeboren deel van de persoonlijkheid dat aanwezig
is bij de geboorte
o Staat vóór onze primitieve driften die verband houden met honger, seks, agressie en
irrationele impulsen
o Opereert vanuit het genotsprincipe (doel: zoveel mogelijk bevrediging creëren & zo
weinig mogelijk spanning
 Ich (ego)
o Rationele en redelijke deel van de persoonlijkheid
o Vormt een buffer tussen de echte wereld om ons heen en het primitieve id
Opereert vanuit realiteitsprincipe (instinctieve energie wordt in toom gehouden om
de veiligheid van het individu te bewaren en hem te helpen integreren in de
samenleving)
o Persoon in balans volgens Freud wanneer hij handelt vanuit het ego (persoon heeft
dan gezonde persoonlijkheid)
 Überich (superego)
o Vertegenwoordigt volgens Freud iemands geweten
o Onderscheid tussen goed en kwaad
o Ontwikkelt rond 5 à 6j. (fallische fase)
o Overnemen van ouders, leerkrachten en andere belangrijke figuren in hun leven
Freud ontwikkelde ook een theorie over de manier waarop die persoonlijkheid zich tijdens de kindertijd vormt:
Psychoseksuele ontwikkeling voltrekt zich volgens hem doordat kinderen een aantal fasen
doorlopen waarbij genot of bevrediging telkens met een ander lichaamsdeel wordt geassocieerd.
Ieder kind maakt een ontwikkeling door a.d.h.v. 5 fasen:
1. Orale fase (0 – 1,6j.)
Mondzone centraal
Zuigen aan moederborst, op vingertjes, op objecten
Levensdrift (zuigen) & destructiedrift (bijten)
Bevrediging en indrukken opdien
2. Anaal – sadistische fase (1,6 – 3j.)
Lustbeleving: anus
Uitdrukkingsmiddel: loslaten (volgzaamheid) & ophouden (protest)
Controle van kind op omgeving (fysisch & psychisch)
Ontwikkeling van ego
3. Fallische fase (3 – 5 à 6j.)
Lustbeleving: geslachtsorgaan
Kind ontdekt verschillen tussen seksen: hebben / niet hebben van fallus
Jongens: castratieangst
Meisjes: penisnijd
Oedipusconflict:

Jongens: bezitten van moeder, vader = rivaal  identificatie met gevreesde vader = aanvaarding van wetten en normen 
ontstaan van superego

Meisjes: verliefd op vader, moeder = rivaal  identificatie met moeder  ontstaan van superego
4. Latentiefase (6 – 11j.)
Rust
Innerlijke verwerking van de seksuele beleving: ontwikkeling van tederheid
Gerichtheid op socio – culturele aspecten, nieuwsgierigheid
5. Genitale fase (11 - …j.)
Heropleving van libido
Aandacht voor alle seksuele lichaamsdelen
 Als er iets misgaat in een bepaalde fase leidt dit tot fixatie (= gedrag dat in een eerdere
ontwikkelingsfase is blijven steken als gevolg van een onopgelost conflict).
Psychosociale theorie van Erikson
Psychosociale theorie = omvat veranderingen in de manier waarop we aankijken tegen onze
interacties met anderen, tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf aks leden van de
maatschappij.
 Mensen worden gevormd en belemmerd door hun samenleving en hun cultuur
Volgens zijn theorie ontwikkelen mensen zich gedurende hun leven in 8 aparte stadia. Deze
manifesteren zich volgens een vast patroon en zijn ongeveer gelijk voor alle mensen.
In elk stadium = conflict / crisis dat het individu moet oplossen (geen enkele crisis wordt altijd
volledig opgelost, het individu moet in elk stadium het conflict voldoende het hoofd geboden hebben
voordat het verdergaat naar het volgende stadium en zichzelf dus te ontwikkelen).
Levensfase
Kernconflict
Omgevingsaspect
Egosterkte
Oraal – sensorisch (0 – 1j.)
Fundamenteel vertrouwen
Geborgenheid door
Hoop
vs. fundamenteel
verzorgers
wantrouwen
Anaal – musculair (1 – 3j.)
Autonomie vs. schaamte en
Gezagsvolle en
Wilskracht
twijfel
oordeelkundige ouders
Locomotorisch – genitaal (3
Initiatief vs. schuldgevoel
Harmonieuze gezinssituatie
Doelgerichtheid
– 6j.)
Latentie (7 – 11j.)
Vlijt vs. minderwaardigheid
Belangstellende leraars en
Bekwaamheid
bereidwillige klasgenoten
Adolescentie
Identiteit vs. rolverwarring
Leeftijdsgroep en
Trouw
identificatiefiguren
Eerste volwassenheid
Intimiteit vs. isolement
Partner en job
Liefde
Volwassenheid
Generativiteit vs. stagnatie
Eigen gezin en zinvol werk
Zorgzaamheid
Rijpheid
Ego – integriteit vs.
Bredere samenleving
Wijsheid
wanhoop
 Continu  8 fasen, conflict, oplossen = naar het volgende
 Nature & nurture
 Levenslooppsychologie (ontwikkeling van de 1e dag van leven tot de laatste dag in 8 stadia)
 Gevoelige periode: nooit volledig conflict kunnen oplossen = meenemen naar het volgende
stadium (adhv latere begeleiding hierop terugkomen en eraan werken)
Verschilpunten Freud:
 Ego heeft positievere rol
 Groei en verandering gaat heel het leven door (<> Freud: tot adolescentie)
 Dynamiek van gedrag niet enkel intrapsychisch (psychoseksueel), ook interpsychisch
(psychosociaal)
 Positievere kijk op ontwikkelen
o Freud gericht op pathologie <> Erikson op succesvolle oplossingen voor een
probleem
o Erikson: sociale omgeving kan helpen bij problemen egosterkte