Hoofdstuk 1: De ontwikkeling van het kind
Een oriëntatie op ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie = wetenschappelijke studie naar patronen van groei, verandering, en
stabiliteit van conceptie tot de ouderdom.
Synoniem = levenslooppsychologie
Onderzoekers houden zich het meeste bezig met de periode van de geboorte tot adolescentie waarin
veranderingen elkaar het snelst opvolgen.
Bij het bestuderen van groei, verandering en stabiliteit kiest de ontwikkelingspsychologie voor een
wetenschappelijke benadering.
Onderzoekers toetsen ook op dit gebied hun hypotheses over de aard en het verloop van de
menselijke ontwikkeling m.b.v. wetenschappelijke werkwijzen.
Ze formuleren theorieën over ontwikkeling en ze gebruiken wetenschappelijke technieken om de
juistheid van die theorieën systematisch aan te tonen.
Ontwikkelingspsychologie richt zich op menselijke ontwikkeling.
Welke benadering onderzoekers kiezen (universele ontwikkelingsprincipes, invloed van culturele en etnische verschillen,
unieke aspecten van individuen, …) , alle ontwikkelingspsychologen beschouwen de ontwikkeling als een
continu proces.
Ontwikkelingspsychologen houden zich niet enkel bezig met de manier waarop mensen tijdens hun
leven groeien en veranderen, ook met stabiliteit in het leven van kinderen, adolescenten en
volwassenen.
Reikwijdte van het vakgebied
Ontwikkelingspsychologen specialiseren zich meestal in een thema of een leeftijdscategorie.
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie
Fysieke ontwikkeling = invloed van het lichaam op ons gedrag. Ze focussen zich op de
hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en
slaap.
Cognitieve ontwikkeling = begrijpen hoe het gedrag van mensen wordt beïnvloed door groei
en veranderingen in hun intellectuele vermogens. Ze houden zich vooral bezig met leren,
geheugen, probleemoplossing en intelligentie.
Sociale ontwikkeling = manier waarop de interacties van mensen en hun sociale relaties in de
loop van hun leven groeien, veranderen en stabiel blijven.
Persoonlijkheidsontwikkeling = stabiliteit en verandering in de eigenschappen die de ene
persoon van de ander onderscheiden.
Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Binnen hun specialisatie kijken ontwikkelingspsychologen meestal ook naar specifieke leeftijden. Ze
verdelen kinderen en jongeren in globale leeftijdsgroepen:
Prenatale periode (periode van conceptie tot geboorte)
Baby – en peutertijd (geboorte – 3j.)
Kleutertijd (3 – 6j.)
Schooltijd (6j. – 12j.)
Adolescentie (12j. – 20j.)
Als ontwikkelingspsychologen het over leeftijdscategorieën hebben is het belangrijk dat ze beseffen dat ze het over gemiddelden hebben.
Deze leeftijdsgroepen en perioden zijn sociale constructies!! Sociale constructie = idee over de
realiteit dat weliswaar breed geaccepteerd is, maar afhangt van de maatschappij en cultuur op een
bepaald moment.
Sommige perioden hebben een duidelijk afgebakende grens. Andere zijn minder afgebakend (bvb.
schooltijd en adolescentie – de grens tussen deze 2 perioden is gebaseerd op een biologische
verandering).
De tijdstippen waarop gebeurtenissen zich in het leven van de mens volttrekken kan aanzienlijk
variëren. Dit heeft een biologische oorzaak maar ook omgevingsfactoren spelen altijd en rol!!
Hoe ouder het kind wordt, hoe duidelijker de onderlinge diversiteit!
Bij heel jonge kinderen is een groot deel van de ontwikkeling genetisch bepaald
Later gaan omgevingsfactoren een grotere rol spelen
Koppeling tussen thema’s en leeftijden
Door de variatie in themagebieden en leeftijdsgroepen beschouwen allerlei specialisten met
uiteenlopende achtergronden zichzelf als deskundigen o.g.v. ontwikkelingspsychologie.
Ook de diversiteit aan specialisten levert een groot aantal verschillende perspectieven op.
Ontwikkeling:
Continu proces in de tijd
Onomkeerbaar
Globaal naar gedifferentieerd
Leren heeft zelf stimulatie van de omgeving nodig. Hulpverlening = zelf omgeving meer stimuleren.
De invloed van cohorten op ontwikkeling: ontwikkeling in een sociale wereld
Ieder mens behoort tot een specifieke cohort.
Cohort = groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren is.
Belangrijke sociale gebeurtenissen (oorlogen, economische groei, crisis, …) hebben een bepaalde
invloed op alle leden van een cohort.
Normatieve invloeden op de ontwikkeling
Mensen die tot een bepaald cohort behoren zijn onderhevig aan bepaalde normatieve
gebeurtenissen (= gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen een groep op dezelfde
manier voltrekken). Deze gebeurtenissen kunnen biologisch, sociaal of cultureel bepaald zijn.
Cohorteffecten treden op als gevolg van normatieve, historisch bepaalde invloeden. Cohorteffecten =
biologische invloeden en omgevingsinvloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch
moment.
Leeftijdsgebonden invloeden = biologische invloeden en omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor
mensen in een bepaalde leeftijdsgroep, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien.
Ontwikkeling wordt ook bepaald door normatieve invloeden = invloeden die leiden tot conformiteit,
omdat mensen de gevolgen van afwijkend gedrag vrezen.
Niet – normatieve gebeurtenissen = specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een
specifiek persoon op een tijdstip dat zulke gebeurtenissen bij de meeste andere mensen niet
voorkomen.
Hoe cultuur, etnische afkomst, en ras de ontwikkeling beïnvloeden
Alle culturen en subculturen hebben hun eigen opvattingen over de juiste manier om kinderen op te
voeden, zoals ze ook hun eigen ontwikkelingsdoelstellingen voor kinderen hebben.
Ontwikkelingsspecialisten moeten rekening houden met globale culturele factoren.
Kinderen die in Aziatische samenlevingen opgroeien hebben de neiging tot collectivistische
oriëntatie (= gericht op onderlinge afhankelijkheid onder de leden van de samenleving)
Kinderen in Westerse samenlevingen hebben de neiging tot individualistische oriëntatie (=
richten op het uniek zijn van het individu)
Subtielere etnische en socio – economische verschillen en sekseverschillen moeten ze in
beschouwing nemen als ze inzicht willen krijgen in de manier waarop mensen tijdens hun leven
veranderen en groeien.
Pogingen om te begrijpen hoe ontwikkeling wordt beïnvloedt door de diversiteit wordt bemoeilijkt
door problemen met het vinden van de juiste vocabulaire.
Document Outline
Een oriëntatie op ontwikkelingspsychologie
Reikwijdte van het vakgebied
Koppeling tussen thema’s en leeftijden
De invloed van cohorten op ontwikkeling: ontwikkeling in een sociale wereld
Kinderen: verleden, heden en toekomst
Vroege denkbeelden over kinderen
De 20e eeuw: ontwikkelingspsychologie als discipline
Vraagstukken bij de thema’s van de ontwikkelingspsychologie