Hoofdstuk 9: Nervi cranialis

Nervi cranialis / craniale zenuwen / hersenzenuwen
1. N. olfactorius (anatomie, functie, kliniek)
2. Nervus opticus (anatomie, functie, kliniek)
3. Nervus oculomotorius (anatomie, functie, kliniek)
4. N. trochlearis (anatomie, functie, kliniek)
5. N. trigeminus (anatomie, functie, kliniek)
6. N. abducens (anatomie, functie, kliniek)
7. N. facialis (anatomie, functie, kliniek)
8. N. statoacusticus (anatomie, functie, kliniek)
9. N. glossopharyngeus (anatomie, functie, kliniek)
10. N. vagus (anatomie, functie, kliniek)
11. N. accessorius (anatomie, functie, kliniek)
12. N. hypoglossus (anatomie, functie, kliniek)

Preview samenvatting (3 van de 15 pagina's)

Hoofdstuk 9: nervi cranialis
Nervi cranialis / craniale zenuwen / hersenzenuwen = zenuwen die ontspringen uit hersenstam of
hersenen.
12 paar craniale zenuwen.
 Ze hebben een naam, maar worden vaak met een Romeins cijfer aangeduid
 Beginnen van vooraan de schedel (hoog aan de hersenen) tot aan het ruggenmerg
 Hoe lager ze zich bevinden, hoe hoger het cijfer.
Ze bevatten één of twee soorten vezels:
o Centrifugale vezels (van CZS naar periferie – efferente vezels, cellichaam in CZS)
o Alle spieren waar we controle over hebben  dwarsgestreepte spieren.
o Gladde spiercellen (= cellen van de organen)  hierover amper controle
(traanklieren een beetje)
o Centripetale vezels (van periferie naar CZS, – efferente vezels, cellichaam in ganglion buiten
het CZS)
1. N. olfactorius
Enkel centripetale vezels.
Anatomie
Er zijn heel veel nn. olfactorii.
 Bovenaan in de neus: reukepitheel. (heel de neus bekleed met epitheel)
o Bevat de perifere uitlopers van de nn. olfactorii.
o Deze uitlopers dringen door de lamina cribrosa in de schedelholte en dringen binnen
in de bulbus olfactorius.
o Daar nemen ze synaps met de cellichamen van de tractus olfactorius.
o De tractus olfactorius dringt de hersenen binnen en richten zich naar de uncus van
de lobus temporalis.
o Daar wordt men zich bewust van een geursensatie (geurzin worden we gewaar in de
temporale kwab)
 De neusschelpen zitten onderaan. (als je in je neus peutert, ga je naar achter)
 Nervi olfactori = deel van de grote nervus olfactorius

Functie:
Staat in voor de reukzin.
Kliniek:
 Weinig ontwikkeld bij de mens.
 Gemakkelijk verstoord (bvb. door verkoudheid)
 Geen reukzin meer = anosmie
 Functie evalueren: neusgat per neusgat met zachte goed herkenbare geuren (citrusvrucht,
koffie).
 Traumatische aandoeningen: bij schedeltrauma > door plotse snelle verplaatsing van de
bulbus olfactorius kunnen de fijne kwetsbare perifere uitlopers van de nn. olfactorii afgerukt
worden.
 Een unilaterale anosmie bij een tumor van de lobus frontalis of lobus temporalis
2. Nervus opticus
Enkel afferente vezels (info doorsturen van buitenwereld naar hersenen).
Anatomie
Het oog
Het oog ligt in de beschermende benige orbita (oogkast).
De oogbol bestaat uit een wand en een centrum. De wand bestaat uit meerdere lagen. Van buiten
naar binnen onderscheidt men:
Tunica fibrosa (buitenste laag):
o Sclera (achterste 4/5): bevat bindweefsel en steunt de onderliggende lagen, volledig
wit, alleen vooraan doorzichtig.
o Cornea (voorste 1/5): doorschijnend want moet licht doorlaten.
Middenste laag: heeft twee openingen.
o Vooraan de pupil waarachter de lens ligt
o Achteraan de discus n. optici (papil) waar de n. opticus door gaat
o Bestaat uit drie delen:
 Chorioidea (vaatvlies): voorziet de onderliggende retina van bloed
 Corpus ciliare: lens aan opgehangen, bevat spiertjes (m. constrictor pupillae)
 Iris (regenboogvlies): een gekleurd vlies rond de pupil, dat spiertjesbevat die
de diameter van de pupil kunnen veranderen.
o Voor de lens = voorste kamer
o Achter de lens = achterste kamer (glasachtig lichaam)
Binnenste laag:
o Retina (netvlies) met lichtgevoelige cellen.
 Bevat staafjes en kegeltjes.
 Staafjes: onderscheid van donker en licht
 Kegeltjes: kleurenzicht (3 soorten, voor rood, groen en blauw licht)
 Lateraal van de papil = fovea centralis, verantwoordelijk voor scherp zicht en
kleurenzicht (hierop zijn er meer lichtgevoelige cellen met veel kegeltjes)
 Alle vezels van de retina lopen naar de n. opticus
Pupil vooraan, papil achteraan!!
Het centrum bestaat uit twee lichtbrekende elementen:
Voorste oogkamer: tussen cornea en iris-lens.
Glasachtig lichaam: geleiachtige massa tussen lens en retina die de oogbol opvult.
Fundus = wat men ziet wanneer men met een lamp in de ogen kijkt.
 Oranjerode retina met bloedvaten.
 Mediaal van het midden: bleker putje waarin alle bloedvaten convergeren (papil)
o Deze is goed afgelijnd.
o Bij overdruk in de schedel: wazige rand (papiloedeem).
o Lateraal van de papil: oranjegele vlek (= de macula, met centraal een putje: de fovea
centralis)
 Gele vlek = macula, voor het scherpe zicht
De a. ophtalmica
A.opthalmica = tak van a. carotis interna, voorziet het oog, oogspieren en traanklieren van bloed.
De n. opticus
De gezichtsbaan bestaat uit 4 na elkaar geschakelde neuronen:
1e neuron: fotoreceptor (staafje of kegeltje) in de retina.
2e neuron: bipolair schakelneuron in de retina.
3e neuron: grote ganglioncellen in de retina, waarvan de axonen de oogbol verlaten.
4e neuron: cellen in het corpus geniculatum laterale.
 De n. opticus verlaat de oogbol achteraan en mediaal.
 Hij loopt in de orbita naar achter & dringt via de canalis opticus in de schedelholte.
 Aan de basis van het diëncephalon vormen de linker en de rechter n. opticus een kruising
(chiasma opticum)
 Na het chiasma opticum noemt men de vezelbundels de tractus opticus.
o Zij lopen naar de corpora geniculatum lateralia.
o Van daaruit lopen de vezels verder in een brede waaier, de radiatio optica, naar de
cortex rond de sulcus calcarineus in de lobus occipitalis.
In het chiasma opticum kruisen de vezels die van de nasale helften van de retina komen. De vezels uit
de temporale helften van de retina kruisen niet.
 Linker tractus opticus bestaat uit vezels van de nasale helft van de retina van het rechteroog
en uit vezels van de temporale helft van de retina uit het linkeroog  vervoert alle prikkels
vanuit het rechter gezichtsveld naar de linker occipitale cortex.
 Rechter tractus opticus bestaat uit vezels van de nasale helft van de retina van het linkeroog
en uit vezels van de temporale helft van het rechteroog  vervoert alle prikkels vanuit het
linker gezichtsveld naar de rechter occipitale cortex.
Stereoscopisch zicht, dieptezicht:
Het gezichtsveld van 1 oog is rond (met rechter helft en een linker helft)