Samenvatting Kennisbasis Taalonderwijs
Inhoud
Samenvatting Kennisbasis Taalonderwijs ............................................................................................... 1
Hoofdstuk 1 – De kennisbasis Nederlandse taal ..................................................................................... 4
1.1
De opzet van de kennisbasis ................................................................................................... 4
1.2
De inhoud van de kennisbasis ................................................................................................. 4
1.3
Toetsing van de kennisbasis .................................................................................................... 4
Hoofdstuk 2 – Taalonderwijs en taal ....................................................................................................... 5
2.1 Taalonderwijs ................................................................................................................................ 5
2.1.1. Belang taalonderwijs ............................................................................................................. 5
2.1.2. Taalonderwijs op de basisschool ........................................................................................... 5
2.2 Het taalsysteem ............................................................................................................................. 6
2.2.1. Functies van taal .................................................................................................................... 6
2.2.2. De verschillende niveaus van taal ......................................................................................... 6
2.3 Hoe gebruik je kennis van het taalonderwijs en de taal? ............................................................. 6
Hoofdstuk 3 – Mondelinge taalvaardigheid ............................................................................................ 7
3.1 taalverwerking ............................................................................................................................... 7
3.1.1. Theorieën over taalverwerving ............................................................................................. 7
3.1.2. Eerstetaalverwerving ............................................................................................................. 7
3.1.2. Tweedetaalverwerving .......................................................................................................... 9
3.2. Speek- en luisterstrategieën......................................................................................................... 9
3.2.1. Spreekstrategieën ................................................................................................................. 9
3.2.2. Luisterstrategieën .................................................................................................................. 9
3.3 Spreek- en luisterdoelen ............................................................................................................. 10
3.4 Gesprekssoorten ......................................................................................................................... 10
3.5 Hoe gebruik je kennis van mondelinge taalvaardigheid? ........................................................... 10
Hoofdstuk 4 – Woordenschat ............................................................................................................... 11
4.1 Het woordgeheugen .................................................................................................................... 11
4.2 Woordenschatverwerving ........................................................................................................... 11
4.3 Woordleerstrategieën ................................................................................................................. 12
4.3 Soorten taalgebruik ..................................................................................................................... 12
4.5 Woordenschat en schoolsucces .................................................................................................. 13
4.6 Hoe gebruik je kennis van de woordenschat? ............................................................................ 13
Hoofdstuk 5 – Beginnende geletterdheid ............................................................................................. 14
5.1 geletterdheid ............................................................................................................................... 14
5.2 Tussendoelen beginnende geletterdheid.................................................................................... 15
5.3 Ontwikkeling geletterdheid ......................................................................................................... 15
5.3.1. Spontane schrijfontwikkeling .............................................................................................. 15
5.3.2. Spontane leesontwikkeling ................................................................................................. 15
5.4 Auditieve vaardigheden .............................................................................................................. 16
5.5 visuele vaardigheden ................................................................................................................... 16
5.6 elementaire leeshandeling .......................................................................................................... 17
5.7 Hoe gebruik je kennis van beginnende geletterdheid?............................................................... 17
Hoofdstuk 6 – Voortgezet technisch lezen ............................................................................................ 18
6.1 Theorieën over het leesproces .................................................................................................... 18
6.2 Strategieën technisch lezen ........................................................................................................ 18
6.3
Voordrachtsaspecten ............................................................................................................ 19
6.4 Leesniveaus ................................................................................................................................. 19
6.4.1. Niveaus voor technisch lezen .............................................................................................. 19
6.4.2. Niveaus begrijpend lezen .................................................................................................... 19
6.5 Technisch lezen in de samenleving ............................................................................................. 19
6.5.1. Functioneel analfabetisme .................................................................................................. 19
6.5.2. Dyslectie .............................................................................................................................. 19
6.6 Hoe gebruik je kennis van technisch lezen? ................................................................................ 19
Hoofdstuk 7 – Begrijpend lezen ............................................................................................................ 20
7.1 leesstrategieën voor begrijpend lezen ........................................................................................ 20
7.2-
Het leesgedrag van kinderen ................................................................................................. 21
7.3 technieken voor informatieverwerking ....................................................................................... 21
7.4 Hoe gebruik je kennis van begrijpend lezen? .............................................................................. 21
Hoofdstuk 8 – Stellen ............................................................................................................................ 22
8.1 functies van het schrijven ............................................................................................................ 22
8.2 het schrijfproces .......................................................................................................................... 22
8.2.1. Schrijfstrategieën ................................................................................................................ 22
8.2.2. Stelvaardigheden ................................................................................................................. 22
8.3 Schrijven en de computer ........................................................................................................... 23
8.4 Hoe gebruik je kennis van het schrijfproces? .......................................................................... 23
Hoofdstuk 9 – jeugdliteratuur ............................................................................................................... 24
9.1 literaire genres ............................................................................................................................ 24
9.2 functies van jeugdliteratuur ........................................................................................................ 24
9.3 beoordelen van jeugdliteratuur .................................................................................................. 24
9.4 Hoe gebruik je kennis van jeugdliteratuur? ................................................................................ 24
Hoofdstuk 10 – taalbeschouwen ........................................................................................................... 25
10.1 het taalsysteem ......................................................................................................................... 25
10.1.1 fonologie ............................................................................................................................. 25
10.1.2. Morfologie ......................................................................................................................... 25
10.1.3. Syntaxis .............................................................................................................................. 25
10.1.4. Semantiek .......................................................................................................................... 25
10.1.5. Pragmatiek......................................................................................................................... 26
10.1.6. Orthografie ........................................................................................................................ 26
10.2 Taalvariatie ................................................................................................................................ 26
10.3 Taalverandering ......................................................................................................................... 26
10.4 Taalbeschouwingsstrategieën ................................................................................................... 26
10.5 Hoe gebruik je de kennis van taalbeschouwing? ...................................................................... 27
Hoofdstuk 11 – Spelling ......................................................................................................................... 28
11.1 Schriftsystemen ..................................................................................................................... 28
11.2 Spellingsprincipes van het Nederlands ................................................................................. 28
11.3 Spellingsstrategieën .............................................................................................................. 28
11.4 Spellingscategorieën ............................................................................................................. 29
11.5 werkwoordspelling ................................................................................................................ 29
11.6 Hoe gebruik je kennis van de spelling? ................................................................................. 29
Hoofdstuk 1 – De kennisbasis Nederlandse taal
1.1 De opzet van de kennisbasis
Voor aankomend leerkrachten in het basisonderwijs is het noodzakelijk om genoeg
kennis te hebben om kinderen goed voor te bereiden op de kenniseconomie. Op de
pabo wordt aandacht besteedt aan de kennis die een docent moet hebben op gebied
van rekenen en taal. Naast theorie die wordt aangeboden, wordt deze kennis ook
getoetst, namelijk met een landelijke kennisbasistoets. Deze toets voor Nederlands
bestaat uit de volgende negen domeinen:
- Mondelinge taalvaardigheid
- Woordenschat
- Beginnende geletterdheid
- Voortgezet technisch lezen
- Begrijpend lezen
- Stellen
- Jeugdliteratuur
- Taalbeschouwing
- Spelling
Per domein zijn de belangrijkste kenniselementen beschreven aan de hand van vier
invalshoeken: de leerinhoud, de domeindidactiek, het fundament en de
taaldidactiek/taalbeleid. 1.2 De inhoud van de kennisbasis
De kennisbasis toets of jij weet hoe je taalonderwijs moet geven aan leerlingen. Deze
samenvatting (eigenlijk dit boek) vormt een gedrukte uitgave waarin alle begrippen
kort aan bod komen die po de toets gevraagd kunnen worden. Daarnaast zijn ook de
volgende twee websites handig om te bekijken: lesintaal.nl – 10voordeleraar.nl 1.3 Toetsing van de kennisbasis
In de landelijke kennisbasis wordt met 100 vragen je kennis getoetst. Hierbij wordt
alleen de didactiek behandeld. Je eigen kennis op gebied van taal wordt dus niet
getoetst. Ook kunnen de onderdelen van de klaverbladen getoetst worden. Hierbij
wordt alleen gevraagd naar de leerinhoud (1) en het fundament (3). De landelijke
toets is digitaal, de toets vragen verschillen per domein en het zijn allemaal
meerkeuzevragen. Het gaat er niet om dat je de betekenis van de begrippen weet,
maar dat je deze kunt toepassen en in praktijksituaties kunt herkennen.
Hoofdstuk 2 – Taalonderwijs en taal
2.1 Taalonderwijs
2.1.1. Belang taalonderwijs
Kinderen maken een taal eigen door interactie met de omgeving. Wanneer kinderen
enkel in contact komen met taal, ontwikkelen zij al hun taalvaardigheid. Zo wordt in
veel gevallen de mondelinge taalvaardigheid vergroot of de woordenschat. Ook bij
andere vakken leren de leerlingen dus taal door de verschillende opdrachten die zij
moeten maken, teksten die ze lezen en nieuwe woorden die ze leren. Toch wordt er
bewust aandacht besteedt aan taalonderwijs omdat:
- Schriftelijke taalvaardigheid leren kinderen niet spontaan.
- Niet alle kinderen kunnen zich zelfstandig een bepaald niveau van
taalvaardigheid eigen maken
- Op school leer je een ander soort taalgebruik dan in het dagelijkse leven
- Bepaalde taalvormen leer je alleen met behulp van taalonderwijs
- Als je kinderen plezier in het lezen van boeken wilt bijbrengen, dan moet je daar
apart aandacht aan besteden.
2.1.2. Taalonderwijs op de basisschool
Op de meeste basisscholen wordt het taalonderwijs vrijwel altijd opgesplitst in
verschillende onderdelen of domeinen en hierbij wordt er meestal een methode
gebruikt. Het gebruik van een methode heeft voor een leerkracht natuurlijk de nodige
voordelen. Het lesgeven met een methode wordt ook wel traditioneel taalonderwijs
genoemd. Binnen het taalonderwijs splitsen we de volgende domeinen regelmatig
op: mondeling onderwijs, schriftelijk onderwijs en taalbeschouwen (met strategieën).
Ook bestaat er een verfijndere indeling:
- Mondeling taalonderwijs: spreken, luisteren en gesprekken voeren. Ervaring
opdoen in verschillende spreeksituaties zoals een spreekbeurt of discussie.
- Woordenschat: het aanleren van betekenissen van nieuwe woorden,
uitdrukkingen, zegwijzen en spreekwoorden. Ook worden er strategieën
aangeleerd om betekenissen te achterhalen.
- Beginnende geletterdheid: geletterdheid is het vermogen om schriftelijke taal te
begrijpen en gebruiken. De ontwikkeling wordt in drie stadia vormgegeven:
ontluikend, beginnen en gevorderde geletterdheid. Beginnende geletterdheid is
dus een fase waarin een kind leert lezen. Dit noem je ook wel aanvankelijk leren
lezen. Kinderen beginselen van het lezen bijbrengen.
- Voortgezet technisch lezen: het kunnen ontcijferen van de letters en het hardop
lezen van woorden, hierbij wordt gebruik gemaakt van efficiënte leesstrategieën.
Het gaat alleen om vlot en nauwkeurig lezen.
- Begrijpend lezen: het begrijpen van teksten, het achterhalen van de bedoeling.
Dit is een belangrijke taalvaardigheid die leerlingen vaak erg lastig vinden.
- Stellen: het kunnen schrijven van verschillende tekstsoorten.
- Jeugdliteratuur: kinderen in aanraking brengen met verschillende literaire genres,
smaak laten ontwikkelen en ze laten genieten van lezen en van jeugdboeken.
- Taalbeschouwen: kinderen laten reflecteren op de taalvorm, de manier waarop
iets is verwoord en het gebruik van taal. De traditionele grammatica, het
benoemen van woorden is hiervoor belangrijk.
- Spelling: de meest voorkomende woorden correct kunnen schrijven.
2.2 Het taalsysteem
2.2.1. Functies van taal
Taal heeft verschillende functies voor mensen. We maken onderscheid tussen de
volgende drie taalfuncties:
- De communicatieve of sociale taalfunctie
- De conceptualiserende of cognitieve functie
- De expressieve functie De communicatieve of sociale taalfunctie
We gebruiken de taal als een communicatiemiddel. Een spreker wil een boodschap
doorbrengen. Doordat mensen hierdoor interactie kunnen hebben met elkaar wordt
het ook de sociale taalfunctie genoemd. Er zijn ook weer vier verschillende sociale
taalfuncties: zelfhandhaving (het beschermen en verdedigen van wat je zegt),
zelfsturing (het ordenen van woorden en het aankondigen van je plannen), sturing
van anderen (gedrag van anderen beïnvloeden) en structuur in het gesprek
aanbrengen (het gespreksverloop beïnvloeden). De conceptualiserende of cognitieve functie
Je gebruikt taal als een hulpmiddel om je gedachtes te ordenen en grip te krijgen op
de werkelijkheid. Al pratend en zoekend naar woorden krijg je vaak wat meer grip op
een zaak. Het wordt ook wel cognitieve functie genoemd omdat je met behulp van
taal verwijst naar betekenissen en concepten uit de werkelijkheid. Er zijn drie
verschillende functies: rapporteren (een verslag maken van iets in de werkelijkheid),
redeneren (conclusies trekken of gebeurtenissen chronologisch ordenen, relatie
strekken tussen middel/doel of oorzaak/gevolg) en projecteren (je proberen te
verplaatsen in de gedachtes van een ander). 2.2.2. De verschillende niveaus van taal
Menselijke taal onderscheidt zich van alle andere taalsystemen, door dat het
gebonden is aan bepaalde regels. Er zijn veel verschillende regels die je in de taal
onbewust en bewust toepast. Zo heb je bijvoorbeeld regels voor uitspraak,
woordvolgorde, spelling, betekenis en het gebruik. Je kunt als taalgebruiker dus
fouten maken op heel veel manieren. Dat komt omdat de taal en systeem is
opgebouwd uit allemaal verschillende elementen: klanken, woorden, zinnen, teksten.
Een ander belangrijk kenmerken van ons taalsysteem is dat we in principe een
oneindig aantal taaluitingen kunnen produceren. Dat komt omdat ons taalsysteem
recursief is wat betekent dat een element van de taal weer eenzelfde element van de
taal kan bevatten. Bijvoorbeeld: ‘Ik vermoed dat hij liegt’, hierin is ook de zin hij liegt
in te ontdekken. Dit is een samengestelde zin. Ook zou je de zin kunnen uitbreiden
door steeds langer te maken. 2.3 Hoe gebruik je kennis van het taalonderwijs en de taal?
Wanneer je gebruik maakt van een methode kun je als leerkracht de domeinen
makkelijk hanteren, maar bij thematisch onderwijs is alles door elkaar geïntegreerd in
het taalonderwijs. De domeinen dienen voornamelijk als invalshoek. Kinderen leren
voorafgaand aan de schoolperiode al de functies van taal, maar deze breidde op
school meer uit door mondelinge, schriftelijke en communicatieve functie.
Hoofdstuk 3 – Mondelinge taalvaardigheid
3.1 taalverwerking
3.1.1. Theorieën over taalverwerving
Een baby leert vanaf kleins af aan al de taal en de taalregels die er zijn. In de loop
der tijd zijn er drie verschillende theorieën ontwikkeld over hoe een kind de taal leert:
- Behaviorisme: kinderen leren de taal door imitatie. Het kind bootst de taal na die
hij hoort. Ook de goedkeuring van ouders speelt een belangrijke rol wanneer hij
een woord zegt. Toch maken kinderen wel fouten in hun taalgebruik zoals: ‘’Ik
ben gevald.’’ Kinderen maken zelf creatieve zelfstandig naamwoorden of
werkwoorden die verwijzen naar acties uit de omgeving. De ouders moeten hierbij
corrigeren.
- Creatieve constructietheorie: men gaat ervanuit dat kinderen niet alleen imiteren,
maar zelf over een aangeboren taalvermogen beschikken waarmee ze op een
creatieve manier zinnen kunnen bouwen. Het kind is hiermee in staat om zelf
structuur te ontdekken in de taal en kan het ook zinnen vormen die het nog nooit
eerder heeft gehoord. De nadruk ligt dus op creativiteit.
- Interactionele benadering: men benadrukt het taalaanbod van de omgeving en de
interactie tussen een kind en andere moedertaalsprekers. Wel is het zo dat het
taalaanbod afgestemd moet zijn op de mogelijkheden van het kind, dus korte
zinnen en makkelijke woorden spreken.
3.1.2. Eerstetaalverwerving
De taalontwikkeling van kinderen begint op fonologisch niveau met het vormen van
spraakklanken. Daarna ontwikkelt het kind zich op morfologisch niveau waarbij het
gaat over de manier waarop woorden gevormd worden. Ook op semantisch niveau
waar het gaat om de betekenis van woorden, ontwikkelen kinderen zich. Op
syntactisch niveau van de taal leren kinderen de regels die er zijn voor het
combineren van worden. Ook hier geldt dat de kinderen langzamerhand inzicht
krijgen in de grammaticale regels van het Nederlands. Een kind leert de taal ook op
het pragmatisch niveau en maakt zich de regels eigen voor het gebruik van de taal
en de communicatie tussen mensen. In de taalverwerkingsprocessen onderscheiden we twee periodes:
1. De prelinguale periode (van 0 tot 1 jaar)
2. De linguale periode. (Van 1 tot 9.
Ook deze linguale periode valt weer te verdelen in drie fases:
- De vroeglinguale periode (van 1 tot 2,5 jaar)
- De differentiatiefase (van 2,5 tot 5 jaar)
- De voltooiingsfase (van 5 tot 9 jaar) Prelinguale periode
Deze periode loopt vanaf de geboorte tot ongeveer het eerste levensjaar van het
kind. In dit jaar produceren kinderen geluiden, maar dit is nog geen taal. Het zijn
vooral reeksen klanken. Toch is dit belangrijk voor de taalontwikkeling, het is namelijk
al een soort communicatie. Dit begint eigenlijk al bij het huilen waarbij de baby
signalen afgeeft dat er iets is, waarop ouders gaan reageren. Na zes weken luisteren
baby’s al naar stemgeluiden en zij proberen deze na te doen. Dit noem je
vocaliseren. Een kind oefent dan met zijn spreekmechanisme.
Document Outline
Samenvatting Kennisbasis Taalonderwijs
Hoofdstuk 1 – De kennisbasis Nederlandse taal
1.1 De opzet van de kennisbasis
1.2 De inhoud van de kennisbasis
1.3 Toetsing van de kennisbasis
Hoofdstuk 2 – Taalonderwijs en taal
2.1 Taalonderwijs
2.1.1. Belang taalonderwijs
2.1.2. Taalonderwijs op de basisschool
2.2 Het taalsysteem
2.2.1. Functies van taal
2.2.2. De verschillende niveaus van taal
2.3 Hoe gebruik je kennis van het taalonderwijs en de taal?
Hoofdstuk 3 – Mondelinge taalvaardigheid
3.1 taalverwerking
3.1.1. Theorieën over taalverwerving
3.1.2. Eerstetaalverwerving
3.1.2. Tweedetaalverwerving
3.2. Speek- en luisterstrategieën
3.2.1. Spreekstrategieën
3.2.2. Luisterstrategieën
3.3 Spreek- en luisterdoelen
3.4 Gesprekssoorten
3.5 Hoe gebruik je kennis van mondelinge taalvaardigheid?
Hoofdstuk 4 – Woordenschat
4.1 Het woordgeheugen
4.2 Woordenschatverwerving
4.3 Woordleerstrategieën
4.3 Soorten taalgebruik
4.5 Woordenschat en schoolsucces
4.6 Hoe gebruik je kennis van de woordenschat?
Hoofdstuk 5 – Beginnende geletterdheid
5.1 geletterdheid
5.2 Tussendoelen beginnende geletterdheid
5.3 Ontwikkeling geletterdheid
5.3.1. Spontane schrijfontwikkeling
5.3.2. Spontane leesontwikkeling
5.4 Auditieve vaardigheden
5.5 visuele vaardigheden
5.6 elementaire leeshandeling
5.7 Hoe gebruik je kennis van beginnende geletterdheid?
Hoofdstuk 6 – Voortgezet technisch lezen
6.1 Theorieën over het leesproces
6.2 Strategieën technisch lezen
6.3 Voordrachtsaspecten
6.4 Leesniveaus
6.4.1. Niveaus voor technisch lezen
6.4.2. Niveaus begrijpend lezen
6.5 Technisch lezen in de samenleving
6.5.1. Functioneel analfabetisme
6.5.2. Dyslectie
6.6 Hoe gebruik je kennis van technisch lezen?
Hoofdstuk 7 – Begrijpend lezen
7.1 leesstrategieën voor begrijpend lezen
7.2- Het leesgedrag van kinderen
7.3 technieken voor informatieverwerking
7.4 Hoe gebruik je kennis van begrijpend lezen?
Hoofdstuk 8 – Stellen
8.1 functies van het schrijven
8.2 het schrijfproces
8.2.1. Schrijfstrategieën
8.2.2. Stelvaardigheden
8.3 Schrijven en de computer
8.4 Hoe gebruik je kennis van het schrijfproces?
Hoofdstuk 9 – jeugdliteratuur
9.1 literaire genres
9.2 functies van jeugdliteratuur
9.3 beoordelen van jeugdliteratuur
9.4 Hoe gebruik je kennis van jeugdliteratuur?
Hoofdstuk 10 – taalbeschouwen
10.1 het taalsysteem
10.1.1 fonologie
10.1.2. Morfologie
10.1.3. Syntaxis
10.1.4. Semantiek
10.1.5. Pragmatiek
10.1.6. Orthografie
10.2 Taalvariatie
10.3 Taalverandering
10.4 Taalbeschouwingsstrategieën
10.5 Hoe gebruik je de kennis van taalbeschouwing?
Hoofdstuk 11 – Spelling
11.1 Schriftsystemen
11.2 Spellingsprincipes van het Nederlands
11.3 Spellingsstrategieën
11.4 Spellingscategorieën
11.5 werkwoordspelling
11.6 Hoe gebruik je kennis van de spelling?
Home
Notificaties
Verdien geld
Inloggen
Registreren
Saldo: €
Aankopen
Verkoopstatistieken
Informatie
Instellingen
Uitloggen
Document rapporteren
Niet tevreden? Geld terug
Stuur bericht
Volgen
24 pagina's
27 downloads
Facebook
Twitter
Instagram
- Nederlands
Actie: ontvang 10% korting bij aankoop van 3 of meer items!