Nederlands als tweede taal
Inhoud
Nederlands als tweede taal ..................................................................................................................... 1
Hoofdstuk 1 – inleiding ............................................................................................................................ 4
1.1
Op weg naar school ................................................................................................................. 4
1.2
Het kringgesprek ..................................................................................................................... 4
1.3
De taalles ................................................................................................................................. 5
1.4
Abdelaziz .................................................................................................................................. 5
1.5
Een doorgaande lijn ................................................................................................................. 5
1.6
Wereldoriëntatie ..................................................................................................................... 6
1.7
Lezen ........................................................................................................................................ 6
1.8
Doelen, didactiek en differentiatie .......................................................................................... 6
Hoofdstuk 2 – Ontwikkeling van mondelingen vaardigheden ................................................................ 7
2.1 Ayla zegt maar niks ........................................................................................................................ 7
2.2 hoe verwerven kinderen een tweede taal? .................................................................................. 7
2.3 Hoe snel verwerven kinderen een tweede taal? ........................................................................... 9
2.4 Welke factoren spelen bij het tweedetaalverwervingsproces een rol? ...................................... 10
2.5 Taalonderwijs .............................................................................................................................. 11
2.6 Besluit .......................................................................................................................................... 12
Hoofdstuk 3- Taalaanbod en interactie ................................................................................................. 13
3.1 Een vakantieliefde ....................................................................................................................... 13
3.2 Het verwerven van de moedertaal .............................................................................................. 13
3.3 Het taalaanbod: De vorm ............................................................................................................ 13
3.4 Het aanbod: De inhoud ............................................................................................................... 14
3.5 Het taalaanbod: De functie ......................................................................................................... 14
3.6 Eenvoudig versus krom Nederlands ............................................................................................ 14
3.7 Aanpassing: Wanneer? ................................................................................................................ 14
3.8 Interactie ..................................................................................................................................... 15
3.9 Taalaanbod en interactie: niet alleen goed, maar ook veel ........................................................ 15
Hoofdstuk 4: Woordenschat ................................................................................................................. 16
4.1 het belang van woorden.............................................................................................................. 16
4.2 De opbouw van woordenschat ................................................................................................... 16
4.3 Het leren van woorden ................................................................................................................ 17
4.4 geleidelijke verdieping van woordkennis .................................................................................... 17
4.5 woorden leren in het onderwijs .................................................................................................. 17
4.6 De vier fases van het woordenschatonderwijs ........................................................................... 18
4.7
de kracht van de leerkracht ................................................................................................... 18
Hoofdstuk 5 – lezen ............................................................................................................................... 20
5.1 lezen op de Amaliaschool ............................................................................................................ 20
5.2 stadia in het leren lezen .............................................................................................................. 20
5.3 kleuters en geschreven taal: ontluikende gecijferdheid ............................................................. 21
5.4 aanvankelijk lezen en automatisering ......................................................................................... 21
5.5 voortgezet technisch lezen .......................................................................................................... 22
5.6 Lezen als informatieverwerking .................................................................................................. 23
5.7 specifieke leersituaties ................................................................................................................ 24
5.8 de relatie tussen lezen en schrijven ............................................................................................ 24
5.9 Lezen, boeken en intercultureel onderwijs ................................................................................. 24
Hoofdstuk 6 – schoolse taalvaardigheden ............................................................................................ 25
6.1 De taaleisen van Ekkie de Ekster ................................................................................................. 25
6.2 Wanneer zijn schoolse taaltaken moeilijk? ................................................................................. 25
6.3 Mondelinge taaltaken en taalvaardigheden in de niet-taalvakken ............................................ 27
6.4 Schriftelijke taaltaken en taalvaardigheden ................................................................................ 27
Hoofdstuk 7 – Taaldoelen, leerstof en toetsing .................................................................................... 28
7.1 Seyffi moet nog blijven ................................................................................................................ 28
7.2 taaldoelen, toetsing en schoolsucces .......................................................................................... 28
7.3 toetsing en onderwijsdoelen ....................................................................................................... 29
7.4 Zin en onzin van toetsen ............................................................................................................. 29
7.5 Toetsing van tweetalige leerlingen ............................................................................................. 30
7.6 Toetsen of niet toetsen? ............................................................................................................. 30
Hoofdstuk 8 – NT1, NT2 en effectief onderwijzen ................................................................................ 31
8.1 knelpunten voor NT2-leerlingen in het onderwijs Nederlands ................................................... 31
8.2 Overeenkomsten en verschillende tussen NT2- en moedertaalonderwijs ................................. 31
8.3 Inhoud en organisatie van (taal)onderwijs.................................................................................. 33
Hoofdstuk 9 – Nieuwkomers ................................................................................................................. 36
9.1 Een ochtend in een opvangklas ................................................................................................... 36
9.2 Opvangmodellen ......................................................................................................................... 36
9.3 Duur van de opvang .................................................................................................................... 37
9.4 Doelstellingen van de eerste opvang .......................................................................................... 37
9.5 Lijn in het eerste opvangonderwijs ............................................................................................. 38
9.6 Competenties van onderwijsgevenden die met nieuwkomers werken ...................................... 38
9.7 Enkele didactische suggesties ..................................................................................................... 38
9.8 Het volgen van nieuwkomers ...................................................................................................... 39
Hoofdstuk 10 – Taalbeleid ..................................................................................................................... 40
10.1 ‘Je moet keuzes maken’ ............................................................................................................ 40
10.2 Onderdelen van taalbeleid ........................................................................................................ 40
10.3 De ontwikkeling en invoering van het taalbeleid ...................................................................... 40
10.4 Taalbeleid op vier scholen ......................................................................................................... 41
10.5 Organisatie ................................................................................................................................ 41
10.6 Doelen, Didactiek, differentiatie ........................................................................................... 41
Klaverblad 1: Mondelinge taalvaardigheid............................................................................................ 42
Leerinhoud ........................................................................................................................................ 42
Domein .............................................................................................................................................. 45
Fundament ........................................................................................................................................ 47
Klaverblad 2: Woordenschat ................................................................................................................. 51
Leerinhoud ........................................................................................................................................ 51
Domein .............................................................................................................................................. 54
Fundament ........................................................................................................................................ 56
Klaverblad 5: Begrijpend lezen .............................................................................................................. 59
Leerinhoud ........................................................................................................................................ 59
Domein .............................................................................................................................................. 62
Fundament ........................................................................................................................................ 66
Hoofdstuk 1 – inleiding
1.1 Op weg naar school
In het boek wordt een situatie geschetst over Semra. Zij schopt per ongeluk een bal
tegen een vrouw aan. De vrouw schreeuwt boos woorden die Semra niet begrijpt. Uit
het verhaal is gebleken dat de broer van Semra Turks tegen haar praat, maar beide
kinderen zijn in Nederland geboren. Veel Turkse kinderen spreken thuis gewoon
Turks in plaats van Nederlands. Daarnaast wordt ook duidelijk dat Semra sommige
woorden en uitdrukkingen in het Nederlands niet kent. 1.2 Het kringgesprek
Wanneer Semra in de klas is wordt er een kringgesprek gehouden over het weekend.
Semra zit in een klas waarin er veel kinderen zitten die een andere taal spreken.
Semra gaat naast een Turkse jongen zitten en samen praten ze, in het Turks. Tijdens
het vertellen luistert Semra niet goed, dit komt omdat ze sommige verhalen niet
begrijpt. Zo weet ze niet wat Motorcross is, waardoor ze het weekendverhaal van
haar klasgenoot niet begrijpt. Wanneer Semra zelf aan de beurt om te vertellen, is
alles wat ze bedacht had om te zeggen verdwenen. Ze zoekt moeizaam naar de
juiste woorden, ook weet ze niet hoe ze sommige dingen moet vertellen. Semra
vertelt maar ze heeft het gevoel dat ze niet goed kan uitleggen wat ze heeft gedaan
en waarom dat zo leuk was. Semra blokkeert. Veel kinderen ervaren een
kringgesprek vooral als marteling, ze schamen zich omdat ze niet goed kunnen
vertellen over het weekend als hun klasgenootjes. Ook doen buitenlandse kinderen
vaak andere dingen dan Nederlandse kinderen, wat minder interessant lijkt in hun
ogen. Een kind wat een andere taal spreekt, leert de Nederlandse taal op twee manieren.
Zo pikken deze kinderen de taal op in allerlei situaties waarin Nederland gesproken
wordt. Dit kan een gesprek over programma zijn. De tweede manier is op school
waar een kind in verschillende schoolse situaties de taal leert. Zo kan de juf de
betekenis van moeilijke woorden uitleggen, dit noem je tweedetaalleren.
Tweedetaalverwerving is vergelijkbaar met het leren van de moedertaal, maar er zijn
verschillen. Een kind leert de eerste taal van zijn of haar moeder. De vraag is of de
eerste taal de tweede taal beïnvloed. Bij jonge kinderen is dit niet het geval. Hoe
ouder de tweedetaalverwervers zijn, des te meer invloed de eerste taal heeft op de
tweede taal. Denk hierbij aan een accent. Er zijn kinderen die vanaf de kleuterklas als in het Nederlandse onderwijs
deelnemen, dit zijn onderinstromers. Maar er zijn ook kinderen klas in Nederland,
waardoor ze op latere leeftijd in contact zijn gekomen met de Nederlandse taal, dit
zijn de neven- of zij-instromers. Problemen die kunnen ontstaan wanneer het kind
geen onderinstromer is zijn als volgt: moeite met klankonderscheiding en
betekenisverschillen. Zo is er in het Nederlands een verschil tussen a en aa (man en
maan). Sommige talen hebben geen klankverschillen waardoor dit ingewikkeld kan
zijn om te begrijpen en om uit te spreken.
1.3 De taalles
Na het kringgesprek vindt de taalles plaats uit de gewone moedertaalmethode
Nederlands, de T1-methode genoemd. Voor NT2-leerlingen gaat het niet om de
moedertaal, maar om de tweede taal. Deze leerlingen komen elke dag allerlei
woorden teken die ze niet kennen in zo’n taalles, zo ook in de knip-en lijm les. Bij
deze les moeten de leerlingen woorden samenvoegen tot een nieuw woord (strip en
boek = stripboek). Ze snappen de woorden niet en kunnen daardoor de opdracht niet
goed uitvoeren omdat ze de betekenis niet weten. Ook opdrachten waarbij leerlingen
woorden in een zin moeten invullen, zijn geen geschikte opdrachten als je de
woorden en de betekenis ervan niet kent. Dit soort opdrachten doet een beroep op
het omgaan met taalvormen. Echter beschikken de leerlingen nog niet over deze
vaardigheid, ze moeten eerst het Nederlands zelf goed kunnen. Ook is zo’n knip en
lijm opdracht onduidelijk vormgegeven. Deze twee lessen zijn niet gericht op het
leren van de betekenis van een woord, er wordt meer gekeken wat de leerlingen al
wel en niet kunnen. De opdrachten zijn toet varianten en leveren een leerprestaties
op. Als leerkracht zal je ook meer moeten doen aan de mondelingen taalvaardigheid,
je bent snel geneigd om schriftelijk verder te gaan omdat elk kind dit kan. Spreken
met elk kind is lastiger. 1.4 Abdelaziz
Abdelaziz is een Marokkaans-Arabische leerling uit de klas van Semra. Op scholen
in Arabië wordt het standaard Arabisch geleerd vanuit de Koran. Ook heeft hij op zijn
school een beetje Frans geleerd. De landen kennen ook een eigen vorm van de
Arabische taal als omgangstaal. Wanneer Abdelaziz in Nederland komt, leert hij dus
al de vierde taal. Hij let tijdens de lessen goed op de andere leerlingen en imiteert
wat zij doen. Maar bij vakken als rekenen begrijpt hij de uitleg niet. Hij voelt zich wel
op zijn gemak bij een bepaald type som wat hij wel snapt. Ook kan hij soms hulp
vragen aan een Marokkaans jongetje in zijn klas. Wanneer de les stopt gaan de leerlingen in de kring zitten voor de spreekbeurt van
een klasgenoot. Abdelaziz begrijpt niet of hij ook moet komen, waardoor de juf
kwaad wordt op hem. Ook na de spreekbeurt snapt Abdelaziz er niets van wanneer
juf Ellen aan hem vraagt wat hij ervan vond. Hij herhaalt wat woorden uit de
spreekbeurt die de juf zegt en gaat verder met zijn rekenwerk. 1.5 Een doorgaande lijn
Semra en Abdelaziz gaan soms naar een remedial teacher. Samen met andere
leerlingen krijgen ze extra taalondersteuning omdat hun woordenschat lager is als de
rest van klas met als gevolg dat ze de lessen niet goed kunnen bijhouden. De
remedial teacher besteed in de tijd veel aandacht aan het herhalen van woorden en
aan verdere uitbreiding van de woordenschat. Een andere manier kan zijn om een
brede aanpak van taal in te zetten. Hierdoor worden er bij alle vakken rekening
gehouden met de taalproblemen van tweetalige leerlingen. Dit wordt dan al vanaf de
peuterspeelzaal gedaan om achterstand te voorkomen. Door op deze manier
invulling te geven aan vroeg- en voorschoolse educatie probeert de school een
doorgaande lijn aan te brengen van peuter, via de onderbouw, naar de bovenbouw.
Een goede afstemming van taal- en zaakvakonderwijs is hiervoor van groot belang.
1.6 Wereldoriëntatie
Tussen de middag wordt er op school gegeten. In de pauze hoor je allerlei
verschillende talen die gesproken worden. Na de pauze begint de les
wereldoriëntatie, de les gaat over de romeinen. Verwarringen die ontstaan tijdens
deze les komt vooral door de tekst: ‘’ons land’’. Semra kent Nederland niet als haar
land. Turkse en Marokkaanse kinderen denken dan niet meteen aan Nederland,
maar aan het land van herkomst. Ook woorden zoals binnenvallen, kunnen deze
leerlingen heel anders interpreteren. De zaak- en wereldoriëntatievakken kunnen dus
voor NT2-leerlingen veel verwarring opleveren. Er staan moeilijke woorden in of ze
woorden anders geïnterpreteerd. Als leerkracht moet je je ervan bewust zijn dat
zowel de mondelinge als schriftelijke vaardigheden minder ontwikkeld zijn. Kinderen
snappen worden niet of interpreteren het anders (voorbeeld: zwaar tentamen, het is
een lastige toets, niet zwaar als in gewicht). Bij de zaakvakken ligt de nadruk op de
teksten en het begrijpen ervan, ook de vragen en opdrachten kunnen voor verwarring
zorgen. Ondanks dat deze leerlingen teksten minder goed begrijpen, besteed je als
leerkracht wel bewust aandacht aan het leren van de taal om het kind verder te
brengen in hun ontwikkeling. 1.7 Lezen
Lezen is voor NT2-leelingen niet gemakkelijk. Semra heeft in groep drie leren lezen.
Wat ze lastig vond was eenvoudige leesoefeningen woorden bevatte die zij niet kon.
Ook was de mondelingen taalvaardigheid niet zo ver ontwikkeld om alle klanken op
de juiste manier uit te spreken. Wanneer een kind zijn of haar mondelinge
taalvaardigheid goed beheerst, kan via lezen de algemene taal worden vergroot.
Thuis leest Semra niet veel, ondanks ze goed heeft technisch lezen leren. Vanaf
groep 6 gaat het technisch inzicht veranderen in het begrijpend lezen. Hierbij doen
zich voornamelijk dezelfde problemen op als bij wereldoriëntatie. De teksten zijn
lastig, gecompliceerd en niet afgestemd op de leef- en ervaringswereld van de
kinderen. Daarnaast zijn de opdrachten vaak onduidelijk. 1.8 Doelen, didactiek en differentiatie
Het bovenstaande verhaal van Semra laat het probleem zien wat de meeste scholen
ervaren als het gaat om NT2-leerlingen op de basisschool. Het hoofdstuk moet je
vooral duidelijk hebben gemaakt wat er allemaal fout kan gaan en welke aanpak een
rendement oplevert voor een leerling met NT2. In de volgende hoofdstukken lees je
vanuit het perspectief van de leerkracht. NT2 onderwijs gaat voornamelijk uit van de
3 D’s. Doelen, didactiek en differentiatie. Dit noemen we ook wel het 3D-model. Bij
doelen gaat het erom war je wilt bereiken met de leerling. De didactiek gaat over hoe
je iets gaat aanbieden of aanleren, welke aanpak hanteer je of hoe je als leerkracht
dit gaat bereiken. De derde D van differentiatie speel in op het niveau van de
individuele leerling.
Hoofdstuk 2 – Ontwikkeling van mondelingen
vaardigheden
2.1 Ayla zegt maar niks
Ayla vindt de eerste schooldagen erg spannend, alles is niet, maar voor Ayla is ook
de taal nieuw. Ayla zit wel met een ander Turks meisje in de klas waarmee ze graag
speelt. Vaak imiteert Ayla andere kinderen of haar vriendin vertaalt haar vraag voor
de juf. De meeste kinderen zijn binnen twee weken gewend, maar Ayla niet, voor
haar blijft het veel langer spannend omdat het elke dag onvoorspelbaar is wat de juf
vertelt of doet, waar andere kinderen wel sneller aan kunnen wennen. Ayla durft zelf
ook nog niets te zeggen. Sommige leerlingen worden tweetalig opgevoed. Dit houdt in dat de kinderen thuis
twee verschillende talen spreken. Beide talen worden afwisselend door elkaar
gesproken. Voor de tweetalige ontwikkeling is het van belang dat beide talen al van
jongs af aangesproken wordt. Beide talen moeten dan welk op een juiste manier
worden aangeboden. Voor een goede tweetalige ontwikkeling moeten zij er wel voor
zorgen dat het kind buiten het gezin voldoende in aanraking komt met het
Nederlands. Toch is het vaak zo dat een kind een van de twee talen beter spreekt,
dit is een dominante taal. Die taaldominantie kan verschuiven over de jaren heen.
Taaldominantie verschuift ook over de generaties immigranten met de jaren. Als de
migratie van een bepaalde groep voltooid is en er nauwelijks nieuwe immigranten
van de groep meer komen, dan treedt een dergelijke taaldominantieverschuiving bij
alle migrantengroepen op. NT2-leerlingen spreken vaak in het begin met losse woorden, zonder lidwoorden,
voorzetsels of geen meervoud. Vaak weten kinderen wel wat de voorwerpen zijn,
zoals appels, maar dan weten ze de Nederlandse benaming daar niet voor. Wanneer
kinderen het wel weten wat het is, maar niet weten welk woord erbij hoort in het
Nederlands, spreek je van receptieve taalvaardigheid. De productieve vaardigheid
zijn de woorden die het kind daadwerkelijk gebruikt. Productief wordt ook wel eens
actief vernoemd en receptief wordt passief genoemd. Bij de beoordeling van
taalvaardigheid moet je dus niet alleen kijken naar wat het kind zegt, maar ook wat
het kind al begrijpt. Sommige tweedetaalverwervers zeggen na een paar weken al wat woorden,
anderen zwijgen. Wanneer ze niet spreken, is er wel sprake van taalverwerving door
goed te luisteren is er sprake van een actief proces van leren. Deze periode wordt de
stille periode genoemd. Toch zijn er verschillen in snelheid waarmee de tweede taal
wordt verworven. Een gemiddelde NT2-er bestaat eigenlijk niet. Er zijn veel
verschillende factoren waar de taalverwerving afhankelijk van is, daardoor is het
moeilijk te bepalen of de NT2-verwerving bij een individuele leerling nu snel of
langzaam gaat. 2.2 hoe verwerven kinderen een tweede taal?
In de loop der tijd zijn er drie verschillende opvattingen ontstaan over het verwerven
van een tweede taal. Deze drie opvattingen zijn als volgt:
Document Outline
Nederlands als tweede taal
Hoofdstuk 1 – inleiding
1.1 Op weg naar school
1.2 Het kringgesprek
1.3 De taalles
1.4 Abdelaziz
1.5 Een doorgaande lijn
1.6 Wereldoriëntatie
1.7 Lezen
1.8 Doelen, didactiek en differentiatie
Hoofdstuk 2 – Ontwikkeling van mondelingen vaardigheden
2.1 Ayla zegt maar niks
2.2 hoe verwerven kinderen een tweede taal?
2.3 Hoe snel verwerven kinderen een tweede taal?
2.4 Welke factoren spelen bij het tweedetaalverwervingsproces een rol?
2.5 Taalonderwijs
2.6 Besluit
Win-win model
Hoofdstuk 3- Taalaanbod en interactie
3.1 Een vakantieliefde
3.2 Het verwerven van de moedertaal
3.3 Het taalaanbod: De vorm
3.4 Het aanbod: De inhoud
3.5 Het taalaanbod: De functie
3.6 Eenvoudig versus krom Nederlands
3.7 Aanpassing: Wanneer?
3.8 Interactie
3.9 Taalaanbod en interactie: niet alleen goed, maar ook veel
Hoofdstuk 4: Woordenschat
4.1 het belang van woorden
4.2 De opbouw van woordenschat
4.3 Het leren van woorden
4.4 geleidelijke verdieping van woordkennis
4.5 woorden leren in het onderwijs
4.6 De vier fases van het woordenschatonderwijs
4.7 De kracht van de leerkracht
Hoofdstuk 5 – lezen
5.1 lezen op de Amaliaschool
5.2 stadia in het leren lezen
5.3 kleuters en geschreven taal: ontluikende gecijferdheid
5.4 aanvankelijk lezen en automatisering
5.5 voortgezet technisch lezen
5.6 Lezen als informatieverwerking
5.7 specifieke leersituaties
5.8 de relatie tussen lezen en schrijven
5.9 Lezen, boeken en intercultureel onderwijs
Hoofdstuk 6 – schoolse taalvaardigheden
6.1 De taaleisen van Ekkie de Ekster
6.2 Wanneer zijn schoolse taaltaken moeilijk?
6.3 Mondelinge taaltaken en taalvaardigheden in de niet-taalvakken
6.4 Schriftelijke taaltaken en taalvaardigheden
Hoofdstuk 7 – Taaldoelen, leerstof en toetsing
7.1 Seyffi moet nog blijven
7.2 taaldoelen, toetsing en schoolsucces
7.3 toetsing en onderwijsdoelen
7.4 Zin en onzin van toetsen
7.5 Toetsing van tweetalige leerlingen
7.6 Toetsen of niet toetsen?
Hoofdstuk 8 – NT1, NT2 en effectief onderwijzen
8.1 knelpunten voor NT2-leerlingen in het onderwijs Nederlands
8.2 Overeenkomsten en verschillende tussen NT2- en moedertaalonderwijs
8.3 Inhoud en organisatie van (taal)onderwijs
Hoofdstuk 9 – Nieuwkomers
9.1 Een ochtend in een opvangklas
9.2 Opvangmodellen
9.3 Duur van de opvang
9.4 Doelstellingen van de eerste opvang
9.5 Lijn in het eerste opvangonderwijs
9.6 Competenties van onderwijsgevenden die met nieuwkomers werken
9.7 Enkele didactische suggesties
9.8 Het volgen van nieuwkomers
Hoofdstuk 10 – Taalbeleid
10.1 ‘Je moet keuzes maken’
10.2 Onderdelen van taalbeleid
10.3 De ontwikkeling en invoering van het taalbeleid
10.4 Taalbeleid op vier scholen
10.5 Organisatie
10.6 Doelen, Didactiek, differentiatie
Klaverblad 1: Mondelinge taalvaardigheid
Leerinhoud
Domein
Fundament
Klaverblad 2: Woordenschat
Leerinhoud
Domein
Fundament
Klaverblad 5: Begrijpend lezen
Leerinhoud
Domein
Fundament
Home
Notificaties
Verdien geld
Inloggen
Registreren
Saldo: €
Aankopen
Verkoopstatistieken
Informatie
Instellingen
Uitloggen
Document rapporteren
Niet tevreden? Geld terug
Stuur bericht
Volgen
17 pagina's
1 downloads
Facebook
Twitter
Instagram
- Nederlands
Actie: ontvang 10% korting bij aankoop van 3 of meer items!