SAMENVATTING COGO
NJ2019
Grondslagen van CG
Inhoud
H1 Corporate governance: een historisch perspectief............................................................................ 5
1.1
Ondernemen en corporate governance .................................................................................. 5
1.2
Vormen van zakelijk eigendom ............................................................................................... 5
1.3
De ‘uitvinding’ van de naamloze vennootschap ..................................................................... 6
1.3.1
Historische ondernemingsvormen .................................................................................. 6
1.3.2
Eerste beursgenoteerde NV ............................................................................................ 6
1.3.3
Schandalen bij beursgenoteerde ondernemingen .......................................................... 6
1.4
Invloed van beleggers .............................................................................................................. 7
1.4.1
Aandeelhouders in vroegere ondernemingsrecht .......................................................... 7
1.4.2
Scheiding van kapitaalverschaffers en bestuur ............................................................... 7
1.4.3
Agencyprobleem – opdrachtgever-uitvoerder-probleem ............................................... 8
1.5
Stakeholder VS. Shareholder ................................................................................................... 8
H2 Systeem van corporate governance ................................................................................................ 10
2.1
Goed ondernemingsbestuur ................................................................................................. 10
2.1.1
Verschillende invalshoeken ........................................................................................... 10
2.1.2
Corporate Governance als systeem .................................................................................. 12
2.2
Interne Corporate Governance ............................................................................................. 14
2.3
Externe Coporate Governance .............................................................................................. 15
H3 Bestuur ............................................................................................................................................. 16
3.1
Basisregels en bevoegdheden ............................................................................................... 16
3.2
Wettelijke taken van het bestuur .......................................................................................... 16
3.3
Aansprakelijkheid bestuur ..................................................................................................... 17
3.4
Samenstelling en omvang van Raad van Bestuur .................................................................. 18
3.5
Verantwoording via de jaarrekening en jaarverslag ............................................................. 18
H4
Prestatiebeloning ...................................................................................................................... 20
4.1
Componenten van het beloningspakket ............................................................................... 20
4.2
Prestatiebeloning in internationaal perspectief.................................................................... 21
4.3
Fraude bij prestatiebeloning. ................................................................................................ 21
4.4
Kritiek op prestatiebeloning .................................................................................................. 21
4.5
Recente ontwikkelingen ........................................................................................................ 22
4.6
Nieuwe wettelijke regelingen................................................................................................ 22
H5
Raad van Commissarissen ......................................................................................................... 24
5.1
Instellen van RvC ................................................................................................................... 24
5.2 Taken en bevoegdheden RvC ...................................................................................................... 24
5.3 Kenmerken van ‘’goede’’ RvC ...................................................................................................... 25
5.3 Commissies van RvC .................................................................................................................... 25
5.4 One- tier board ............................................................................................................................ 26
5.4 Thema’s rondom het functioneren van commissarissen ............................................................ 26
H6
Aandeelhouders ........................................................................................................................ 28
6.1
Macht van de aandeelhouders .............................................................................................. 28
6.2
Rechten en bevoegdheden van AvA ..................................................................................... 29
6.3
Rechten van individuele aandeelhouders ............................................................................. 31
6.4
Vergelijking rechten aandeelhouders USA/NL ...................................................................... 32
6.5
Wie zijn aandeelhouders? ..................................................................................................... 32
6.6
Activistische aandeelhouders ................................................................................................ 33
6.7
Aandeelhoudersstructuur in internationaal perspectief ...................................................... 33
H10
Toezichthouders ........................................................................................................................ 34
10.1 Toezicht in de VS ................................................................................................................... 34
10.2 Toezicht in de NL ................................................................................................................... 35
10.3 Effecten van toezicht ............................................................................................................. 36
H11
Werknemers en medezeggenschap .......................................................................................... 38
11.1 Modellen van governance ..................................................................................................... 38
11.2 Rechten van werknemers in NL ............................................................................................. 39
11.3 Internationale ontwikkelingen .............................................................................................. 40
11.4 Rol van werknemers in kenniseconomie ............................................................................... 41
H12
Internationale ontwikkelingen .................................................................................................. 42
12.1 Aandelenmarkt in de VS ........................................................................................................ 42
12.2 Sarbanes- Oxleywet (2003) ................................................................................................... 42
12.3 Ontwikkelingen in Europa ..................................................................................................... 44
12.4
UK Corporate Governance Code ....................................................................................... 44
12.5 UK Stewardship Code ............................................................................................................ 47
12.6 Na de kredietcrisis: Dodd- Frank en andere wetgeving ........................................................ 47
H13
Structuurregeling ....................................................................................................................... 48
13.1 Ontstaansgeschiedenis van de oude structuurregeling ........................................................ 48
13.2 Vernieuwde structuurregeling .............................................................................................. 48
13.3 Criteria voor en kenmerken van structuurvennootschap ..................................................... 49
13.4 Bestuur onder structuurregeling ........................................................................................... 50
13.5 RvC onder structuurregeling ................................................................................................. 50
13.6 Smokkelwaar in de structuurregeling ................................................................................... 52
13.7 Kritiek op de structuurregeling.............................................................................................. 52
H14
Nederlandse Corporate Governance Code ............................................................................... 53
14.1&2 Commissie Peters & Tabaksblad ....................................................................................... 53
14.4 Code en het vertrouwensprobleem ...................................................................................... 53
14.5 Naleving en evaluatie van de code ........................................................................................ 54
14.6 Actualisering van de code ..................................................................................................... 54
14.7 Code van Manen (huidige Code) .......................................................................................... 55
1.
Preambule ............................................................................................................................. 55
2.
Naleving van de code ............................................................................................................ 55
3.
H1: Lange termijn waardecreatie .......................................................................................... 56
4.
H2: Effectief bestuur en toezicht .......................................................................................... 58
5.
H3: Beloningen ..................................................................................................................... 62
6.
H4: AvA .................................................................................................................................. 63
6.
H5: One- tieo bestuursstructuur ............................................................................................... 65
14.8 Kritiek op de code .................................................................................................................. 65
H16
Interne beheersing .................................................................................................................... 66
16.1 Van interne controle naar interne beheersing ...................................................................... 66
Toelichting komende paragrafen ...................................................................................................... 67
16.2 COSO- Raamwerk (1992) ....................................................................................................... 68
16.3 COSO- ERM Raamwerk (2004)............................................................................................... 69
16.4 Stappen in proces van risicomanagement ............................................................................ 70
16.5 COSO- raamwerk (2013) ........................................................................................................ 70
16.6 In- controlverklaring nader beschouwd (Nader inzien) ....................................................... 71
16.7 Kritiek op COSO- ERM raamwerk ......................................................................................... 72
16.8 IT- Governance ...................................................................................................................... 73
H18
Accountant ................................................................................................................................ 75
18.1 Corporate Governance en de rol van de accountant ............................................................ 75
18.2 Poortwachter in diskrediet .................................................................................................... 77
18.3 Externe accountantscontrole ................................................................................................ 77
18.4 Interne auditor ...................................................................................................................... 79
18.5 Toezicht op accountants ....................................................................................................... 80
H20
Maatschappelijk verantwoord ondernemen ............................................................................ 81
20.1 Governanceregels en hun doelstellingen .............................................................................. 81
20.2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen ........................................................................ 82
20.2.2
Maatschappelijke welvaart op langere termijn............................................................. 82
20.2.3
Dialoog met belanghebbenden (20.2.3) ....................................................................... 83
20.3 Duurzame verslaggeving ....................................................................................................... 83
20.4 Shareholders versus Stakeholders ........................................................................................ 84
20.5 Toekomst van het stakeholderdenken .................................................................................. 84
20.6 Meer governanceregels? ....................................................................................................... 84
H1 Corporate governance: een historisch perspectief
1.1
Ondernemen en corporate governance
Elke onderneming streeft ernaar op lange termijn winst te maken, en dit kan op 2 manieren
Kernactiviteiten beter en efficiënter uitvoeren
Winst vergroten door groei omzet
Onderneming activiteiten uitbreiden Kapitaal nodig/ Risico’s
Mogelijkheden om kapitaal te verwerven en risico’s inschatten en beheersen dus belangrijk voor slagen
of falen van onderneming
Mogelijkheden worden sterk beïnvloed door de manier waarop een onderneming wordt bestuurd, dit is
waar Corporate Governance zich op richt.
Essentie GC
De vraag aan wie en op welke wijze een integer ondernemingsbestuur transparant verantwoording
moet afleggen. Verantwoording over risico’s, strategie en resultaten afleggen aan aandeelhouders en
andere belanghebbenden bij de onderneming.
Nederlandse vertaling = ondernemingsbestuur
Maar vaak spreken we over behoorlijk ondernemingsbestuur om aan te geven dat dit
vakgebied zich bezig houdt met de vraag hoe ervoor gezorgd kan worden dat ondernemingen
zich behoorlijk gedragen, zodat kapitaalverschaffers erop kunnen vertrouwen dat de leiding
met hun belangen rekening houdt.
Met andere woorden:
De macht van de bestuurders moet worden gecontroleerd.
Dus:
Behoorlijk ondernemingsbestuur waardoor er voor wordt gezorgd dat
kapitaalverschaffers erop kunnen vertrouwen dat de ondernemingsleiding rekening houdt met
hun belangen.
Ondernemingsvorm is hierbij belangrijk omdat dat uiteindelijk de verantwoordelijkheid van de leiding
en rechten van kapitaalverschaffers bepaalt
1.2
Vormen van zakelijk eigendom
Zakelijk eigendom
o Het recht dat een persoon op een zaak kan hebben (afhankelijk van ondernemingsvorm)
Onderneming:
Een georganiseerd verband van kapitaal, arbeid en leiding, dat zich bezighoudt met het produceren van
goederen en/of diensten, met de bedoeling deze in het economisch verkeer te brengen, om daarmee
winst te behalen.
Ondernemingsvormen
Keuze rechtsvorm is vrij, keuze brengt rechten en verplichtingen met zich mee
Bijv. Code Tabaksblad (code voor behoorlijk ondernemingsbestuur) alleen van toepassing op
beursgenoteerde ondernemingen.
Eenmanszaak:
Gedreven door 1 natuurlijk persoon
Geen rechtspersoonlijkheid of vennootschap
VOF/ CV/ Maatschap
Personenvennootschappen (twee of meer natuurlijke personen)
Geen rechtspersoonlijkheid – worden altijd vertegenwoordigd door natuurlijke personen
BV/NV/Vereniging/ Corporatie/Onderlinge waarborgmaatschappij/ Stichting
Rechtspersonen (eigen rechtspersoonlijkheid)
Kapitaalvennootschappen (NV/BV met beperkte aansprakelijkheid)
Alleen het vermogen van de vennootschap aansprakelijk voor schulden
Aandeelhouders geen eigenaar (en dus geen eigendomsrechten) maar
kapitaalverschaffers (andere rechten)
Benoeming en ontslag bestuurders (instructierecht)
Recht op dividend
Instemmingsrecht om nieuwe staturen vast te stellen (voorkomen spelregels veranderen)
Instemmingsrecht bij uitgifte nieuwe aandelen (tegen ongewenste verwatering)
1.3
De ‘uitvinding’ van de naamloze vennootschap
1.3.1 Historische ondernemingsvormen
Eenmanszaken
Bestaan al sinds de middeleeuwen
Compagnieën
Aantal kooplieden verenigde zich, meestal eenmalig, om voor gezamenlijk rekening handel te drijven
Rechten en plichten werden vastgelegd in overeenkomsten
Hervorming omdat kapitaalverschaffers alleen beperkt aansprakelijk tot inleg (beperkte
aansprakelijkheid)
Te vergelijken met huidige VOF
Door ontdekkingsreizen werden nieuwe handelsmogelijkheden ontdekt (Gouden Eeuw)
In navolging op Italiaanse kooplieden die commenda’s hadden gevormd
Vennootschappen met een contract tussen 2 partijen
Stille vennoten die gemeenschappelijk kapitaal inbrachten
Koopman die met kapitaal handelsactiviteiten ontplooiden
Verschil tussen huidige CV – commenda werd ontbonden na activiteit/ handelsvaart
1.3.2 Eerste beursgenoteerde NV
VOC – Verenigd Oost- Indisch Compagnie – opgericht in 1602
Verkreeg octrooi van de Staten- generaal om als enige in tussen Kaap de Goede Hoop en Kaap Hoorn
handel te drijven.
Aanleiding was dat varen, handelen en bouwen aan een netwerk ver overzee in een tijd van oorlog met de grote
koloniale machten Spanje en Portugal, alleen gedaan kon worden door één sterke, kapitaalkrachtige
onderneming, toegerust met voldoende rechtsmiddelen.
De normale compagnie was hiervoor te klein, en die was gericht op slechts één enkele expeditie
VOC bracht 4 innovaties met zich mee
Aandeelhouders mogelijkheid te delen in opbrengsten, zonder deelname aan tochten
Eerste vorm van public- equity
Dividenduitkeringen
Aandelen vrij verhandelbaar (op Amsterdamse effectenbeurs)
Scheiding leiding en kapitaalverschaffing/ eigendom
Financieringsmodel van VOC vond al snel navolging in NL en de rest van de wereld.
1.3.3 Schandalen bij beursgenoteerde ondernemingen
Elk land had zo zijn eigen beurs- en boekhoudschandalen
Beursschandalen
UK
South Sea Company (1e beursschandaal) – fraude door directieleden en leden van
kabinet (gevangenisstraffen, veilen bezittingen directie ter schadeloosstelling
slachtoffers)
NL
Muller- concern (fictief kapitaal op balans)
USA
Nothern Pacific spoorwegmaatschappij
Boekhoudschandalen
Enron, Xerox, Qwest, Ahold
Reactie op schandalen
Bubble act - UK (1720)
Verboden beursgenoteerde onderneming te zijn zonder goedkeuring van Koning
Securities & Exchange Act (USA – 1934)
Strenge regels omtrent transparantie en verantwoording d.m.v. financiële verslagen
Securities & Exchange Commissie – toezicht op aandelenmarkt
Sarbanes- Oxleywet (USA – 2002)
CEO en CFO jaarverslag ondertekenen met de verklaring dat financiële verslaggeving juist en
volledig is + erkenning persoonlijke verantwoordelijkheid m.b.t. de interne controle t.a.v.
financiële verslaggeving
Buiten de VS zijn de ontwikkelingen op de voet gevolgd
Buitenlandse wet- en regelgevers laten zich door de nieuwe wet inspireren bij de introductie
van nieuwe maatregelen
Door kredietcrisis (2007) ook meer aandacht voor wet- en regelgeving (incl. risicomanagementsystemen)
1.4
Invloed van beleggers
VOC heeft laten zien dat de behoefte aan behoorlijk ondernemingsbestuur pas ontstaat als de
ondernemingsleiding en kapitaalverschaffing niet meer in 1 hand liggen.
Pas dan rijst de vraag – en het probleem – hoe aandeelhouders kunnen rekenen op redelijk rendement
zonder dat de directe/ management zich op hun kosten verrijken
VOC – bestuur oppermachtig, waar zij ook voortdurend gebruik van maakte
Aandeelhouders (Dolende Participanten ofwel huilende aandeelhouders) hadden nauwelijks enige
zeggenschap of middelen om bestuur tot redelijk handelen te dwingen
Bestuur weigerde aandeelhouders inzicht te geven in de cijfer, op de afgesproken moment dividenden
uit te keren en verrijkte zichzelf ten koste van de aandeelhouders
Dolende participanten werden geconfronteerd met 3 fundamentele governance problemen:
Gebrek aan transparantie
Onvoldoende zeggenschap (en middelen om bestuurd tot handeling te dwingen)
Excessieve topsalarissen directie (zelfverrijking)
Hierdoor ook felle strijd tussen aandeelhouders en bestuur (eerste vorm van aandeelhoudersactivisme),
wat in 1620 leidde tot belangrijke CG maatregelen
3 commissies van hoofdparticipanten opgericht.
College rekeningopnemers (controleerde boekhouding)
College keuvorsten (voordracht bewindhebber/ bij open vacature)
College Beëdigde hoofdparticipanten (deelname vergaderingen/ advies)
1.4.1 Aandeelhouders in vroegere ondernemingsrecht
1835:
Nederlandse Wetboek van Koophandel (ter vervanging van Code de Commerce)
Bestuurders verplicht jaarlijks opgave van winsten verliezen te doen aan aandeelhouders
Pas vanaf 1928 verplichting publicatie via deponering via Handelsregister
Slechte controle - Controleurs waren niet in staat om vast te stellen of jaarstukken op een correcte wijze
uit de administratie waren afgeleid of een getrouwe weergave van de werkelijkheid waren.
Hierdoor mogelijkheden tot fraude en misleiding
1918:
Herziening Wetboek van Koophandel
Naamloze Vennootschap (NV) als rechtspersoon ingevoerd
Drie belangrijkste organen die in deze wet werden genoemd
Bestuur
Commissarissen (facultatief)
Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA)
Hierbij werd de bevoegdheid tot benoemen, schorsing en ontslag van bestuurders
en commissarissen toebedeeld aan de aandeelhouders
1.4.2 Scheiding van kapitaalverschaffers en bestuur
Door de herziening van het Wetboek van Koophandel ontstond een dualistische structuur, aan de ene kant de
AVA van kapitaalverschaffers en aan de andere kant het bestuur dat de vennootschap moet leiden
Geen van beide heeft de hoogste macht
Dit kwam de continuïteit ten goede
Ondanks wisseling in bestuur, kan AvA op zijn post blijven.
Oorspronkelijk reden uitgifte van beursgenoteerde aandelen (public equity) was de behoefte aan externe
(groei)financiering en verhandelbaarheid tussen (groot) aandeelhouders
Eigen vermogen aandeelhouders gaat over in de handen van aandelenmarkten
Hierdoor scheiding van eigendom en leiding
Brengt mogelijkheden met zich mee, maar ook problemen (agencyprobleem)
1.4.3 Agencyprobleem – opdrachtgever-uitvoerder-probleem
Agent en principaal hebben niet alleen een gezamenlijk belang, maar ook een eigenbelang. Informatie-
asymmetrie in het voordeel van de agent kan zorgen voor een problematische relatie. Moral hazard (handelt
agent in het belang van de vennootschap) & adverse selection (informatieachterstand van principaal)
1. De zwakke relatie tussen de verspreide ‘’anonieme’’ aandeelhouders en het sterke, machtige en goed
geïnformeerde management
Aandeelhouders willen redelijk rendement op hun investering, maar informatieasymmetrie is groot, en
aandeelhouders hebben (zeker bij grote aantallen aandeelhouders) weinig zeggenschap
1. Groot aantal aandeelhouders creëert ook Free- ridersproblemen
De kosten die één of enkele aandeelhouders betalen om het management te disciplineren
moeten zij voor 100 procent dragen, terwijl de voordelen toekomen aan alle aandeelhouders.
(activistische aandeelhouders dus relatief minder rendement op investering)
Andere aandeelhouders kunnen meedelen in de baten zonder dat zij zich hoeven in te
spannen of kosten hoeven te maken.
Boots en Cools geven de volgende opsomming van het agency- probleem:
1. Neiging tot inefficiënt management
Doordat een grote hoeveelheid vrije cash flow periodiek ter beschikking staat
Empire building: onverantwoorde investeringen en overnames
2. Perk consumption:
Toe-eigenen van twijfelachtige secundaire arbeidsvoorwaarden en faciliteiten
Negatieve uitstraling en slechte voorbeeldgedrag naar rest van de organisatie
3. Onder- investeringen
Ten gevolge van risicoaversie van het management (eigen positie in gevaar).
4. Het gevaar van excessieve risico’s (risk shifting)
Wanneer de onderneming in financiële problemen raakt.
Negatieve risico voor management niet meer relevant, maar door te gokken neemt kans op
overleven toe en dus op succes van het management.
5. Korte-termijnoriëntatie of bijziendheid
Doordat het management dankzij zijn informatievoorsprong met korte-termijn-signalen de
aandelenmarkt probeert te beïnvloeden.
6. Zelfverrijking
Door het management en de afwezigheid van een relatie tussen variabele beloning en
prestaties.
7. Overmoed van management
Uitmondend in onverantwoorde overnames, ook wel hubris- hypothese genoemd.
8. Narcistisch gedrag (eigenliefde)
Blijkend uit een overdreven positief zelfbeeld en dat voortdurend bevestigd willen zien.
Agencyprobleem wordt soms het fundamentele instabiliteit in het systeem van CG genoemd.
Hierdoor gebruiken aandeelhouders CG- mechanismen om te verzekeren dat zij een bepaalde
opbrengst op hun investering genieten.
1.5
Stakeholder VS. Shareholder
In UK en NL zijn rechten van aandeelhouders aanzienlijk sterker dan USA (zie ook tabel op volgende pagina)
Desondanks de opvatting in EU dat onderneming niet een instrument is voor de aandeelhouders, maar
een bredere maatschappelijke functie dient (Rijnlands model)
Rijnlands model (c.q. Stakeholders- benadering) is gericht op een evenwichtige afweging van de belangen van het
bestuur, werknemers, aandeelhouders en maatschappelijke verantwoordelijkheden van het bedrijf.
Belangen van alle stakeholders zijn niet eenvoudig onder één noemer te brengen.
Angelsaksische model (c.q. Shareholders- benadering) staan de aandeelhouders centraal, de onderneming is een
verlengstuk van de aandeelhouders, bij wie dus ook de macht moet liggen
Generieke belangen van aandeelhouders
Maximale rendement uit investering bij aanvaardbaar risiconiveau
Dividenden uitkeren zodra de winst dat toelaat
Vrije verhandelbaarheid van aandelen om koerswinst te realiseren
Doel governance structuur (incl. het vastleggen van de bevoegdheden van aandeelhouders)
Een krachtenveld te creëren waarin de toekomstige gedragingen en beslissingen leiden tot maximale
waardecreatie voor de aandeelhouders, rekening houdend met de belangen van de overige
stakeholders
Houdt wel in dat bestuur taak heeft om deze belangenafweging uit te voeren.
Om het bestuur te kunnen beoordelen moeten de handelingen goed gemonitord en gemeten worden,
maar of er rekening is gehouden met alle belangen van alle stakeholders is moeilijk te meten.
Aandeelhouderswaarde c.q. aandelenprijs is daarentegen wel gemakkelijk te bepalen
Maximalisatie van de aandeelhouderswaarde is de best doelstelling voor een systeem van CG omdat
daarmee op een eenvoudige wijze kan worden vastgesteld of het bestuur zijn taak goed heeft
uitgevoerd.
Hierbij wordt het lastig om de prestaties van het bestuur te meten en te monitoren, aangezien
zij alle belangen moet dienen (tevredenheid klanten, bonussen voor zichzelf, aandeelhouders)
De maximalisatie van aandeelhouderswaarde kan wel eens de beste doelstelling zijn voor een systeem van CG,
Gemakkelijkste is vast te stellen dat het bestuur taak ‘goed’ heeft uitgevoerd
ESG factoren:
Environmental, Social & Governance factoren
NGO’s:
Niet- Gouvernementele Organisaties
Document Outline
H1 Corporate governance: een historisch perspectief
1.1 Ondernemen en corporate governance
1.2 Vormen van zakelijk eigendom
1.3 De ‘uitvinding’ van de naamloze vennootschap
1.3.1 Historische ondernemingsvormen
1.3.2 Eerste beursgenoteerde NV
1.3.3 Schandalen bij beursgenoteerde ondernemingen
1.4 Invloed van beleggers
1.4.1 Aandeelhouders in vroegere ondernemingsrecht
1.4.2 Scheiding van kapitaalverschaffers en bestuur
1.4.3 Agencyprobleem – opdrachtgever-uitvoerder-probleem
1.5 Stakeholder VS. Shareholder
H2 Systeem van corporate governance
2.1 Goed ondernemingsbestuur
2.1.1 Verschillende invalshoeken
2.1.2 Corporate Governance als systeem
2.2 Interne Corporate Governance
2.3 Externe Coporate Governance
H3 Bestuur
3.1 Basisregels en bevoegdheden
3.2 Wettelijke taken van het bestuur
3.3 Aansprakelijkheid bestuur
3.4 Samenstelling en omvang van Raad van Bestuur
3.5 Verantwoording via de jaarrekening en jaarverslag
H4 Prestatiebeloning
4.1 Componenten van het beloningspakket
4.2 Prestatiebeloning in internationaal perspectief
4.3 Fraude bij prestatiebeloning.
4.4 Kritiek op prestatiebeloning
4.5 Recente ontwikkelingen
4.6 Nieuwe wettelijke regelingen
H5 Raad van Commissarissen
5.1 Instellen van RvC
5.2 Taken en bevoegdheden RvC
5.3 Kenmerken van ‘’goede’’ RvC
5.3 Commissies van RvC
5.4 One- tier board
5.4 Thema’s rondom het functioneren van commissarissen
H6 Aandeelhouders
6.1 Macht van de aandeelhouders
6.2 Rechten en bevoegdheden van AvA
6.3 Rechten van individuele aandeelhouders
6.4 Vergelijking rechten aandeelhouders USA/NL
6.5 Wie zijn aandeelhouders?
6.6 Activistische aandeelhouders
6.7 Aandeelhoudersstructuur in internationaal perspectief
H10 Toezichthouders
10.1 Toezicht in de VS
10.2 Toezicht in de NL
10.3 Effecten van toezicht
H11 Werknemers en medezeggenschap
11.1 Modellen van governance
11.2 Rechten van werknemers in NL
11.3 Internationale ontwikkelingen
11.4 Rol van werknemers in kenniseconomie
H12 Internationale ontwikkelingen
12.1 Aandelenmarkt in de VS
12.2 Sarbanes- Oxleywet (2003)
12.3 Ontwikkelingen in Europa
12.4 UK Corporate Governance Code
12.5 UK Stewardship Code
12.6 Na de kredietcrisis: Dodd- Frank en andere wetgeving
H13 Structuurregeling
13.1 Ontstaansgeschiedenis van de oude structuurregeling
13.2 Vernieuwde structuurregeling
13.3 Criteria voor en kenmerken van structuurvennootschap
13.4 Bestuur onder structuurregeling
13.5 RvC onder structuurregeling
13.6 Smokkelwaar in de structuurregeling
13.7 Kritiek op de structuurregeling
H14 Nederlandse Corporate Governance Code
14.1&2 Commissie Peters & Tabaksblad
14.4 Code en het vertrouwensprobleem
14.5 Naleving en evaluatie van de code
14.6 Actualisering van de code
14.7 Code van Manen (huidige Code)
1. Preambule
2. Naleving van de code
3. H1: Lange termijn waardecreatie
4. H2: Effectief bestuur en toezicht
5. H3: Beloningen
6. H4: AvA
6. H5: One- tieo bestuursstructuur
14.8 Kritiek op de code
H16 Interne beheersing
16.1 Van interne controle naar interne beheersing
Toelichting komende paragrafen
16.2 COSO- Raamwerk (1992)
16.3 COSO- ERM Raamwerk (2004)
16.4 Stappen in proces van risicomanagement
16.5 COSO- raamwerk (2013)
16.6 In- controlverklaring nader beschouwd (Nader inzien)
16.7 Kritiek op COSO- ERM raamwerk
16.8 IT- Governance
H18 Accountant
18.1 Corporate Governance en de rol van de accountant
18.2 Poortwachter in diskrediet
18.3 Externe accountantscontrole
18.4 Interne auditor
18.5 Toezicht op accountants
H20 Maatschappelijk verantwoord ondernemen
20.1 Governanceregels en hun doelstellingen
20.2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen
20.2.2 Maatschappelijke welvaart op langere termijn
20.2.3 Dialoog met belanghebbenden (20.2.3)
20.3 Duurzame verslaggeving
20.4 Shareholders versus Stakeholders
20.5 Toekomst van het stakeholderdenken
20.6 Meer governanceregels?